What’s new and different aan deze nieuwe stikstofwet?

“Toen het PAS sneuvelde kwamen we terecht in een situatie waarbij elke millimol stikstof ook meteen gecompenseerd moet worden. Dat leidde tot een complex en vastgedraaid systeem waardoor in de bouw op veel plekken bijna niets meer mogelijk was. Toen ik in de nazomer van 2019 voor BZK aan stikstof ging werken dacht ik: dat moet eenvoudiger en doelmatiger kunnen. Daarvoor was ik bezig geweest met de vraag wat overheden moeten doen (en laten) om invloed te hebben op transities. Dus ik zag het stikstofprobleem vooral als een conflict dat hij een transitie hoort. Hoe zorg je dan voor ruimte voor ontwikkeling, maar wel vanuit die onomkeerbare beweging naar uitstootvrij?

De bouw is wat dat betreft wel uniek, het is eigenlijk de enige economische activiteit die tijdelijk stikstof uitstoot. En als je het goed ontwerpt levert het ook nog uitstootvrije bouwwerken op. Ons programmateam heeft  onderzocht of er nog andere manieren te bedenken zijn dan het systeem waarbij je stikstof beheert alsof het een soort banksaldo is. We kwamen tot de conclusie dat de tijdelijke uitstoot van de bouw als geheel niet zoveel invloed heeft op de maatregelen uit de structurele aanpak. Sterker nog, soms heb je zo’n tijdelijke piek zelfs nodig om structurele daling voor elkaar te krijgen. Dat speelt bijvoorbeeld een rol bij de verduurzaming van de havens.  

Tegelijkertijd blijft die stap naar zero emissie het doel, dus heeft het kabinet ervoor gekozen om de komende jaren 500 miljoen te investeren in het terugbrengen van emissies in de bouw. Ook in andere sectoren neemt het kabinet allerlei maatregelen. Alles bij elkaar vormt dat hele pakket de basis voor het terugbrengen van de stikstofdepositie in de komende jaren. Die maatregelen zijn echt het resultaat van de politieke discussie. Dat zijn soms lastige dilemma’s. Als ambtenaar kan je inzicht geven en adviseren, maar de politiek hakt de knoop door.” 

Is dit nu het groene sein voor alle op stikstof vastgelopen bouwprojecten?

“Nee, de vrijstelling geldt alleen voor de tijdelijke uitstoot tijdens de bouwfase en ziet bijvoorbeeld niet op de gebruiksfase. In de gebruiksfase kan bijvoorbeeld zoveel extra verkeer worden aangetrokken dat een natuurvergunning echt niet kan worden afgegeven. En er zijn meer voorwaarden. De verwachting is wel dat er dankzij deze bouwvrijstelling meer mogelijk wordt, maar de echte sleutel zit toch in de transitie naar emissievrij.”

Dus emissievrij bouwen blijft de stip op de horizon?

“Emissievrij bouwen, werken, reizen, produceren, enz. blijft de stip op de horizon, ook in het kader van de klimaatdoelen voor 2050. Die transitie is volgens mij ook het antwoord op de stikstofcrisis. Het is mooi om te merken dat bijvoorbeeld de ondertekenaars van de Malieveldverklaring uit 2019 hun verantwoordelijkheid nemen en werk maken van emissievrij. Het is heel goed om daarbij niet alleen kijken naar de bouwplaats maar ook naar logistiek, materialen, ontwerp. Op al die fronten is stikstofwinst te behalen. Ik raakte zelf het meest geïnspireerd van voorbeelden waarbij de oplossingen verder gaan dan alleen stikstof: bijvoorbeeld hoe je met slimme bouwlogistiek ook meteen de bereikbaarheid en overlast in de binnenstad kunt verminderen.”

Een forse transitie. Wie gaat dat betalen?

“We moeten samen investeren in een emissievrije toekomst, die toekomst is van ons allemaal. Het kabinet wil daar ook bij helpen en is al flink over de brug gekomen, onder andere met 500 miljoen voor innovaties en 500 miljoen voor schoon materieel. En dan bedoel ik echt schoon materieel. Als we nu ál het beschikbare subsidiegeld gebruiken voor het upgraden naar Stage 5 materieel, dan zitten we de komende 20 jaar met dat materieel te werken. Maar ietsje schoner is niet schoon genoeg. We moeten nu de sprong naar uitstootvrij maken en daar ons geld op inzetten. De details over de regeling worden na de zomer bekendgemaakt. Er wordt op dit moment ook een routekaart uitgewerkt met partijen uit de sector.”

Het valt natuurlijk wel te verwachten dat de bouwvrijstellingen worden aangevochten. Bang voor?

“We hebben de Raad van State om advies gevraagd op de concept wettekst en we hebben goed naar hun reactie gekeken. Ik denk dat we met de nieuwe wet een stevig kader hebben neergezet om in de bouw weer meer mogelijk te maken. Aan alle noodzakelijk randvoorwaarden voor natuurherstel is invulling gegeven. Dat zou wat mij betreft goed moeten gaan. Het enige dat we zeker weten is dat doorgaan op de oude weg niet langer kan.”

1 juli een feestdag?

“Voor mij is 1 juli de afsluiting van een intensief traject. We hebben meer dan een jaar onder hoge maatschappelijke en politieke druk koortsachtig gewerkt aan deze nieuwe wet. Het is voor mij daarom wel een feestje waard. Het meest trots ben ik op de verandering binnen de ministeries: we kijken nu op een andere manier naar het hele vraagstuk. Maar we zijn er nog niet, dus blijf elkaar inspireren en kennis delen over hoe we in de bouw die transitie naar emissievrij moeten vormgeven. Dat zit in wetgeving en beleid, maar zeker ook in de intrinsieke motivatie van partijen uit de bouwsector zoals die uit Malieveldverklaring bleek. Mooi om op dat spoor door te gaan.”
​​​​​​​

Webinar "Missie Emissievrij"

Meer weten over de stand van zaken rond emissievrij ontwerpen, ontwikkelen en bouwen? Meld je aan voor het webinar Missie Emissievrij op 1 juli om 14:00.