Techniek Nederland, TVVL en DGBC organiseren vier sessies waarin een groep experts inzichtelijk maakt waar we staan op weg naar een circulaire installatiebranche en welke concrete acties nodig zijn om de transitie te versnellen. Iedere sessie staat een ander thema centraal. De eerste sessie behandelt end-of-life. Veel installaties worden na vijf tot vijftien jaar vervangen, bijvoorbeeld omdat er dan andere technische eisen aan worden gesteld. Maar wat gebeurt er met installaties aan het einde van hun technische of economische levensduur? En hoe zorgen we ervoor dat zoveel mogelijk onderdelen een tweede leven krijgen? We delen de stand van zaken en belangrijke bevindingen en werpen een blik op de toekomst.
Geest rijp maken voor hergebruik
De massa zit in bestaand vastgoed. Gebouwen die worden gerenoveerd of getransformeerd om klaar te zijn voor de toekomst. Daarbij komen allerlei materialen en grondstoffen vrij, net als installaties die het einde van hun technische of economische levensduur hebben bereikt. De vraag is hoe we daarmee omgaan. Marktplaatsen voor tweedehands materialen en elementen zijn in opkomst, zoals de Oogstkaart, Insert marktplaats en Gebouwmarktplaats.
Tegelijkertijd richten veel producenten zich vooral naar de energietransitie als het over duurzaamheid gaat. De focus ligt vaak op een energie-efficiënter product en daarbij blijft circulariteit enigszins achter. Op gebouwniveau levert de energietransitie allerlei andere circulaire uitdagingen op. De cv-ketel maakt steeds vaker plaats voor een warmtepomp. Uiteindelijk gaat het om miljoenen ketels die een nieuwe bestemming moeten krijgen. Installaties of elementen daaruit worden niet standaard teruggestuurd naar de producent of leverancier. Op het gebied van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid valt nog veel te winnen. Daarover verscheen onlangs dit rapport.
Initiatieven voor circulaire installaties staan nog in de kinderschoenen. Enkele koplopers maken de geest rijp voor hergebruik en laten zien wat er mogelijk is. Zo zamelt een bedrijf onderdelen uit oude cv-ketels in en samen met een keten van 500 installateurs zorgt zij dat deze onderdelen worden hergebruikt. Andere koplopers richten zich op hergebruik van zonnepanelen, bijvoorbeeld als deze worden vervangen door panelen die meer opbrengen. Met een slim ontwerp zijn installaties voorbereid op een tweede leven in de toekomst. Een goed voorbeeld zijn modulaire systemen bestaande uit een soort legoblokken of losmaakbare fittingen. De volgende stap is elementen terugnemen en ergens anders weer toepassen.
Installaties in de ideale circulaire wereld
In de ideale circulaire wereld zijn installaties dus modulair ontworpen om de levensduur te verlengen en hergebruik mogelijk te maken. Een ontwerp is demontabel en bestaat uit losse componenten die elk kunnen worden vervangen als ze niet meer voldoen. Een compleet nieuwe installatie plaatsen is dan overbodig.
De droom is een installatie die net zo lang meegaat als een gebouw zelf. Dat ideaalbeeld is nog ver weg. Nu is het gebruikelijk om installaties na een jaar of tien te vervangen. In die traditionele benadering van end-of-life is er weinig oog voor onderhoud en beheer. Een nieuwe berekening waarin deze fases wel voldoende worden meegewogen levert ook andere einde levensduurscenario’s op. Naast rekenen is meten essentieel. Om een circulaire installatiesector te bereiken is allereerst inzicht nodig in het aandeel nieuwe en hergebruikte installaties. Hergebruik wordt gestimuleerd door een continu en goed gestructureerd vraag en aanbod van materialen en onderdelen via marktplaatsen. Daarnaast is de toepassing van biobased materialen in opmars.
Anders ontwerpen, rekenen, produceren en inkopen is allemaal onderdeel van de circulaire oplossing. Bovenaan de R-ladder met circulaire principes staan ‘rethink’ of ‘refuse’ en ‘reduce’. Die principes gelden ook voor installaties. In passieve gebouwen zijn minder installaties nodig, net als bij ontwerpen die op de natuur zijn gebaseerd.
Actie-agenda
Wat is ervoor nodig om de volgende stap te zetten op weg naar circulaire installaties? Hoe verlengen we de levensduur en wordt hoogwaardig hergebruik de nieuwe norm? De conclusies uit deze expertsessie vertalen zich in concrete acties. Tijdens volgende sessies buigen koplopers uit de ontwerp-, bouw- en technieksector zich tijdens over de thema’s circulair ontwerp, contractvormen en data. De uitkomsten van al deze sessies worden gebundeld in een actie-agenda. Op 7 december tijdens de conferentie ‘Circulair bouwen aan morgen’ presenteren Techniek Nederland, TVVL en DGBC deze actie-agenda aan honderden bezoekers.
