Eco-district Bajeskwartier in Amsterdam

Op het oude gevangenisterrein in de hoofdstad verrijst een nieuwe woonwijk. Er komen 1350 woningen, maar ook winkels en ruimtes met een sociale functie. De wijk is energieneutraal door gebruik van duurzame energiebronnen en van een koude- en warmteuitwisseling via een zogeheten thermisch grid. De bouw is circulair met aandacht voor hergebruik van oude materialen.

Betrokken DGBC partner: AM

Eco-district

Het Bajeskwartier is een echt eco-district geworden met hoge ambities op alle duurzaamheidsdoelen. Hier worden volop innovaties toegepast om de volgende stap in duurzame stedelijke gebiedsontwikkeling te zetten. Het gebied is naast energieneutraal ook klimaatadaptief, natuurinclusief en autoluw ingericht. De wijk heeft één centrale mobilitietshub voor parkeren en deelauto’s. Elk woongebouw heeft een eigen mini-hub met elektrische deelfietsen, scooters en bakfietsen

Hergebruik en biobased

Door hergebruik van materialen is de koolstofvoetafdruk van de gebouwen een stuk lager dan bij conventionele bouw. Zo is van oude Bijlmerbajes-componenten bestrating en ‘bajesbeton’ gemaakt, waardoor er minder nieuw materiaal ingekocht hoefde te worden. Ook aan biobased bouwen is aandacht besteed: twee gebouwen zijn uitgevoerd met houten constructies en gevels.

Gezondheid

Naast de inzet op duurzaamheid is er samen met de Hogeschool van Amsterdam onderzocht hoe het gebied ook op het vlak van gezondheid een positieve uitwerking kan hebben voor de gebruikers. Dit heeft geleid tot een groot aantal sociale en gezondheidsmaatregelen die als doel hebben dat de bewoners in deze wijk minimaal twee jaar langer gezond leven. Gemeenschappelijke tuinen en een buurtvereniging moeten zorgen voor sociale cohesie.

Gezamenlijk doel

Zoals bij elk project blijken sommige wensen of ambities niet haalbaar. Zo zijn er grote fiscale en jurridische barrières voor smart grids. Over de energie die je opwekt en in een ander gebouw gebruikt moet je belasting betalen en je moet daarvoor een speciale uitzonderingsvergunning aanvragen met risico’s op vertraging. Daardoor moest de slimme-energieoplossing uiteindelijk achter de meters van gebouwen worden komen. Ook het hergebruiken van de oude leidingstraat lukte niet. Nutsbedrijven leggen liever hun eigen tracé onder de bestrating aan. Ten slotte bleek een energieopwekkend geluidsscherm aan de spoorzijde na lang overleg toch niet haalbaar. Hier is uiteindelijk een circulair en biodivers scherm voor in de plaats gekomen in overleg met Prorail. Door met alle stakeholders het gesprek aan te gaan en vanuit een gezamenlijk doel te werken, zijn veel innovaties wel toegepast in de praktijk.

Uitgelezen kans

Gebiedsontwikkelaar AM die dit gebied ontwikkelt, ziet dergelijke grote projecten als uitgelezen kans om te verduurzamen. Maarten Markus, Manager Duurzaamheid bij AM, legt uit: “Gebruik de schaal van grote gebiedsontwikkelingen om te innoveren met impact. Als een innovatie lukt, levert het gelijk veel milieuwinst op. Als het na onderzoek niet lukt, dan zijn de onderzoekskosten ten opzichte van het gehele project beperkt.”

Gemaaltje

Op het gebied van energie, klimaatadaptatie en circulariteit zijn er in dit project veel specifieke maatregelen genomen. Markus: “Door een open thermisch net aan te leggen konden we onze WKO-bronnen uitbreiden naar andere omliggende kavels, waardoor de kosten zijn gedaald. Voor afvoer van water hebben we een bestaand gemaaltje behouden. De rest van het regenwater lossen we op met infiltratie en vasthouden door maar liefst 68 groene tuinen en daktuinen. En van oude Bijlmerbajes-componenten ten slotte is bestrating en bajesbeton gemaakt. Daardoor hoefde er minder nieuw materiaal te worden ingekocht.”

Bajeskwartier als Living lab

AM is dit project op een vernieuwende manier aangegaan. “Tijdens de planvoorbereiding hebben we Bajeskwartier als Living lab aangevlogen,” vertelt Markus. “Met stakeholders uit de stad zijn we gaan onderzoeken wat er kan en wat niet. Zo bleven we tijdens de ontwikkeling leren en bleven de duurzaamheidsdoelen altijd centraal staan.”