Kantoor Vol Afval is toonbeeld van circulaire renovatie

De duurzame transformatie van een verouderd defensiekantoorgebouw op voormalig marinevliegkamp Valkenburg in Katwijk is in 2024 afgerond. Het resultaat van deze renovatie in opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf is een circulair voorbeeldproject van formaat: het Kantoor Vol Afval (KaVA).

Betrokken DGBC partner: Popma ter Steege Architecten , Deerns Nederland B.V. , Rijksvastgoedbedrijf

KaVA laat zien hoe hergebruik en hoogwaardige kwaliteit hand in hand kunnen gaan. Dit kwalitatieve alternatief voor de wegwerpcultuur in de bouw is een voorbeeld voor circulair renoveren en de opschaling van circulaire renovatieprojecten.

Leertraject voor alle partijen

Voor zowel opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf als het projectteam met onder andere architectenbureau Popma ter Steege Architecten (PTSA) en ingenieursbureau Deerns was de renovatie en de totstandkoming van KaVA een leertraject. “Hechte samenwerking en vertrouwen op elkaars expertise was hierin van belang, om te kunnen komen tot het maken van de beste beslissingen. Ook is het belangrijk om vroegtijdig te inventariseren welke materialen in het project nodig zullen zijn en waar en hoe deze materialen kunnen worden gevonden”, geven de partijen aan.

Het Rijksvastgoedbedrijf wil vanaf 2030 alle opdrachten circulair aanbesteden en alle Rijkskantoren circulair beheren. Voor hen is KaVA een project waarin producthergebruik onderzocht wordt, met als doel daarin een maximaal resultaat te behalen en kennis te ontwikkelen. Aan de hand hiervan formuleerden zij met de samenwerkende partijen 18 (circulaire) ‘Lessen van Kantoor Vol Afval’.

Maximaal hergebruik

Het robuuste maar verouderde defensiekantoor uit 1980 is omgevormd tot een inspirerende werkomgeving. Door principieel vrijkomende materialen uit het bestaande gebouw opnieuw toe te passen en elementen uit donorgebouwen in te passen, hebben de betrokken partijen het potentieel van hergebruik maximaal benut.

Deze mate van hergebruik bij deze renovatie maakt het een inspirerend voorbeeldproject. Uiteindelijk zijn alle ingrepen voor 65 procent met hergebruikt (bouw)materiaal uitgevoerd, inclusief de installaties. Onderdelen die niet behouden bleven, zijn gedemonteerd, bewerkt en zo veel mogelijk hergebruikt binnen het project. Denk hierbij aan houten plafonds, muren van gezaagd metselwerk, betonnen lichthappers en de uitbreiding van de keramische tegelvloer. Deze onderdelen mengen zich op natuurlijke wijze in het materialenpalet en brengen de oorspronkelijke en nieuwe architectuur samen.

Aanvullend zijn extra onderdelen verzameld van andere slooplocaties. Een bankkantoor in Amsterdam diende als voornaamste donorgebouw. Wand- en plafondsystemen, verlichting, klimaatplafonds en luchtbehandelingskasten werden uit dit grootschalige renovatieproject getransplanteerd. Deze componenten zorgen voor een verfijnde kwaliteit van het interieur, een welkom contrast met de ruwe bestaande materialen.

In het gesloten cellenkantoor zijn nieuwe ruimtelijke verbindingen gemaakt. Dit is gedaan met gerichte ingrepen, afgewogen om zo veel mogelijk van het bestaande gebouw te behouden en zo min mogelijk nieuw afval te laten ontstaan. Deze doelstelling is bepalend voor de nieuwe indeling en de sfeer van het gebouw. Zo is bijvoorbeeld de betonstructuur in het zicht gebracht, baksteen behouden en zijn keramische vloertegels gebruikt.

Nieuwe circulaire producten ontwikkelen en testen

Binnen het project ontwikkelde en testte PTSA 15 nieuw bedachte ‘circulaire producten’. Dankzij de ruimte die opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf hiervoor bood, konden de betrokken partijen kennis en ervaring opdoen en de werkwijze herhaalbaar maken. Tegelijkertijd is met de ontwikkelde producten een eigentijdse werkomgeving gemaakt die voldoet aan de gebruikelijke hoge kwaliteits- en comforteisen voor rijkskantoren.

Zo biedt het ‘re-entry tapijt’, ontworpen in samenwerking met Studio Simone Post, een effectieve oplossing voor hergebruik van tapijttegels. Het combineren, snijden en vervolgens in een weefpatroon leggen van diverse partijen tegels zorgt ervoor dat onregelmatigheden in verkleuring en slijtage minder opvallen.

Een andere maatregel die de partners hebben genomen op het gebied van energiebesparing is het vervangen van de beglazing in de gevel met circulair glas. Hierin werd samen opgetrokken met de Hogeschool van Amsterdam, die hier onderzoek naar doet.

Flinke reductie materiaalgebonden CO₂-emissie

Dankzij de focus op hergebruik bij renovatie voldoet het gebouw aan de vereisten van het klimaatverdrag (Paris Proof). Niet alleen is het bestaande gebouw behouden en zijn de ingrepen gerealiseerd met 65 procent hergebruik. Bij elkaar leveren de gemaakte keuzes ook nog eens een besparing op van 40 procent aan materiaalgebonden CO₂-emissie, ten opzichte van dezelfde renovatie met nieuwe materialen.

Ook leverde KaVA architectenbureau PTSA bij de Architectenweb Awards een nominatie op voor een van de vijf beste interieurs van het jaar 2024. Wat de jury betreft bezit het project urgentie en is het een interessante zoektocht naar een nieuwe esthetiek.

Update: Inmiddels is KaVA samen met 6 andere gebouwen genomineerd voor het BNA Beste Gebouw van het Jaar 2025.