Duurzaam bouwen woordenboek

Dit model geeft circulaire strategieën weer. Het kan worden gebruikt als leidraad. Bovenaan de 10-R ladder staat Refuse, waarbij geen nieuwe grondstoffen worden gebruikt in een product. De laagste trede is Recover, waarbij energie wordt gewonnen uit materialen. Het 10-R ladder is praktisch heel bruikbaar, maar niet meetbaar. De wens bestaat om de milieu-impact te […]

Aardwarmte of geothermie is een energiebron die gebruik maakt van warmte in de aarde. Deze warmte ontstaat in de kern van de aarde door natuurlijk radioactief verval. De warmte kan gebruikt worden voor verwarming van woningen, utiliteitsgebouwen (gebouwen met een andere functie dan wonen) of kassen en ook voor elektriciteitsopwekking. Het warme water wordt gewonnen […]

Abiotische grondstof is een grondstof die wordt gewonnen uit niet-levende bronnen uit de natuur. Denk bijvoorbeeld aan mineralen, metalen en fossiele grondstoffen. Veel abiotische grondstoffen zijn niet-hernieuwbaar, maar in het geval van bijvoorbeeld rivierklei kunnen ook abiotische grondstoffen hernieuwbaar zijn. Tegenover abiotische grondstoffen bestaan er ook biotische grondstoffen.

De algemene betekenis van adaptief vermogen is aanpassing. Binnen de circulaire economie is één van de uitgangspunten om producten te ontwikkelen om lang mee te gaan. Maar ook dat ze met kleine aanpassingen gebruikt kunnen worden in een nieuwe context. Dit geldt ook voor gebouwen. Een circulair gebouw is aan te passen aan toekomstige veranderingen […]

Allergenen zijn allergie opwekkende stoffen. Allergeenarm bouwen is een manier van bouwen waarbij het ontwerp van het gebouw of de woning weinig allergenen levert aan het binnenmilieu.  Om dit voor elkaar te krijgen is het belangrijk om hier al in de ontwerpfase over na te denken. Ook in de bouwmethode en bij de afwerking van […]

Een Aquifer is een watervoerende bodemlaag, zoals zand of grind, die als bron of opslagplaats van warmte of kou kan dienen. Meestal is de bodemlaag 25 à 100 meter diep. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een open en gesloten aquifer, waarbij in een open aquifer water staat wat nog iets door kan stromen. Zie ook […]

B&U staat voor Burgerlijke en Utiliteitsbouw. De afkorting wordt gebruikt voor de woningbouw en gebouwen voor het openbare en zakelijke leven. Denk bijvoorbeeld aan woningen, kantoorgebouwen, winkels, fabrieken en bedrijfshallen. Meestal wordt B&U gebruikt ter onderscheid van de grond-, weg-, en waterbouwsector (GWW-sector).

Brains4Buildings (B4B) is een vierjarig onderzoeksprogramma, waarin 39 organisaties samenwerken om gebouwen 'slimmer' en energiezuiniger te maken. Dat doen ze met behulp van big data, door slimme software te ontwikkelen en kennis te delen. Het doel van Brains4Buildings is intelligentie toevoegen aan utiliteitsgebouwen. Dit kan onder andere door data van slimme meters, gebouwbeheersystemen en Internet […]

Building Circularity Index (BCI) is een meetinstrument om de circulaire potentie van een gebouw weer te geven, op basis van het ontwerp. De methode is wetenschappelijk onderbouwd en getoetst in de praktijk. Het meet de CO2-, milieu- en circulaire prestatie van een gebouw en is ontworpen om de hele levenscyclus van een gebouw weer te […]

Alle nieuwbouw moet vanaf 1 januari 2021 voldoen aan de eisen voor Bijna Energieneutrale Gebouwen. De eisen gaan onder andere over isolatie, fossiele en duurzame energie en de energiebehoefte. De meetbare eisen van BENG gelden voor alle woningen en utiliteitsgebouwen. Dus naast huizen ook kantoren, winkels, horeca, fabrieken, etc. De indicatoren voor BENG komen uit […]

De Bepalingsmethode Milieuprestatie Bouwwerken is een uniforme meetmethode waarmee de milieuprestatie van een gebouw wordt berekend. Het wordt ook wel ‘de bepalingsmethode’ genoemd. Door deze manier van meten wordt zichtbaar welke materialen een positieve of negatieve impact op het milieu hebben. Voor bouwbedrijven en ontwikkelaars is het zo makkelijker om voor duurzame materialen te kiezen. […]

Een beslisboom is een vragenschema waar het beantwoorden van enkele vragen leidt tot een inzicht of uitkomst. Om eigenaren en gebruikers van gebouwen eenvoudig inzicht te geven in de verduurzamingskansen, zijn beslisbomen ontwikkeld. Deze zijn beschikbaar voor de verschillende sectoren. Aan de hand van vragen worden concrete maatregelpakketten uitgewerkt met kosten en baten. De vragen […]

Partijen uit de betonsector hebben zich verenigd en een Betonakkoord opgericht. Dit akkoord moet zorgen voor een duurzamere sector. De volgende doelstelling zijn opgesteld om te behalen voor 2030: Bezoek voor meer informatie de website van Betonakkoord.

Betongranulaat wordt gemaakt van betonpuin. Het is gebroken, steenachtig materiaal uit bouw- en sloopafval (BSA) dat tenminste 90 procent beton bevat. Betongranulaat voor beton moet volgens NEN 5905 voor meer dan 90 procent bestaan uit gebroken beton met een dichtheid van de droge korrels van tenminste 2100 kg/m3

Een verwarmings- en/of koelingssysteem dat gebruik maakt van de gebouwmassa. Het wordt meestal toegepast in de utiliteitsbouw (gebouwen met een andere functie dan wonen). In de kern van de betonnen vloer of het plafond (de betonkern) zorgen waterleidingen voor een constante temperatuur van de omringende massa. Een voorwaarde voor betonkernactivering is dat er goede uitwisseling […]

Biobased materialen zijn organische grondstoffen die binnen één generatie opnieuw groeien en daarmee hernieuwbaar zijn. Het oogsten van de grondstoffen mag niet leiden tot uitputting van natuurlijke voorraden. Biobased materialen uit de landbouw en akkerbouw hebben meestal een relatief lage CO2-uitstoot. Dit komt omdat er weinig ingrijpende productieprocessen nodig zijn om ze toe te passen […]

Alle levende dieren, planten en micro-organismen op aarde én de enorme variatie binnen die soorten en verscheidenheid aan ecosystemen waar ze deel van uitmaken. Biodiversiteit in de bouw wordt door Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 als volgt beschreven: “variabiliteit van levende organismen van alle oorsprongen, met inbegrip van, onder andere, land, zee en andere […]

Biogene CO2-opslag is de bijdrage aan klimaatverandering door broeikasgassen uit plantaardige bronnen. Planten en bomen leggen tijdens het groeiproces grote hoeveelheden CO2 vast in de stam, takken, stengels en wortels. Dit wordt ‘biogeen CO2‘ genoemd. In een biobased gebouw wordt CO2 zo dus langdurig opgeslagen in het bouwmateriaal. Omdat het tijdelijk wordt vastgelegd wordt deze […]

Bij de biologische kringloop wordt een product, bijvoorbeeld hout, gebruikt en keert de reststof daarna weer schadeloos terug in de natuur. Het doel van biologische kringloop is dat het ecosysteem in balans blijft. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft de biologische kringloop als volgt: ‘cyclus waarin biologische voedingsstoffen worden teruggebracht in de biosfeer, op […]

Biomassa is een energiebron die komt uit natuurlijk of dierlijk materiaal. De energie die hieruit voortkomt noemen we bio-energie.

Biomimicry is simpel gezegd het nadoen van de natuur. Op wetenschappelijk gebied worden hiermee slimme technieken en processen uit het dieren- en plantenrijk vertaald naar innovatieve, bruikbare ideeën voor mensen. Op het gebied van duurzaamheid valt er veel te leren uit de natuur. Bijvoorbeeld in de ventilatie en isolatie van gebouwen, of aerodynamisch design.

Biofilie betekent ‘liefde voor het leven of levende systemen’ en is verbonden aan de menselijke band met de natuur. In de bouwsector komt deze term vooral terug in de ontwerpfase. Biophilic Design of biofilisch ontwerp speelt in op het belang van de connectie met de natuur voor het menselijk geluk. Zo worden natuurlijke elementen in […]

Bioplastic is een bio-based product van plantaardig plastic. Het is niet gemaakt van aardolie en daardoor een stuk duurzamer.

Een biotische grondstof is een grondstof die wordt gewonnen uit levende bronnen uit de natuur. Ook wel biobased.  Denk bijvoorbeeld aan dierlijke producten, landbouwgewassen of hout. Dit zijn hernieuwbare grondstoffen. Tegenover biotische grondstoffen bestaan er ook abiotische grondstoffen. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft biotische grondstof als volgt: “grondstof die gewonnen wordt uit levende […]

BREEAM-NL is sinds 2009 de certificeringsmethode voor een duurzaam gebouwde omgeving. Met deze methode kunnen projecten worden beoordeeld op integrale duurzaamheid. BREEAM-NL heeft drie keurmerken. Voor nieuwbouwprojecten is er BREEAM-NL Nieuwbouw. Bestaande gebouwen worden beoordeeld met In-Use en gebieden met BREEAM-NL Gebied. Kijk voor meer informatie op de website van BREEAM-NL.

De term broeikaseffect wordt gebruikt om de verhoogde hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer (dampkring) van de aarde te benoemen. Dit zorgt ervoor dat er te veel zonnewarmte wordt vastgehouden rond de aarde. Hierdoor stijgt de gemiddelde temperatuur op aarde en treedt klimaatverandering op. Het broeikaseffect zelf is het natuurlijk verschijnsel dat bepaalde gassen in de […]

In het Kyoto-protocol zijn een aantal gassen aangewezen die een belangrijke bijdrage leveren aan het broeikaseffect: het (te veel) vasthouden van zonnewarmte rond de aarde. Deze zogeheten broeikasgassen zorgen ervoor dat er mogelijkerwijs een klimaatverandering optreedt. De belangrijkste broeikasgassen zijn kooldioxide (CO2), methaan (CH4), stikstofoxide/lachgas (N2O) en de fluorverbindingen HFK, PFK en SF6.

Door het Brundtland-rapport werd het begrip ‘duurzame ontwikkeling’ een algemeen aanvaard principe. De officiële titel van dit rapport is ‘Our Common Future’ (uitgebracht in 1987). Het is het verslag van de Wereld Commissie voor Milieu en Ontwikkeling, ingesteld door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1983. Het verslag wordt ‘Brundtland- rapport’ genoemd naar […]

Bouw- en verpakkingsmaterialen die overblijven bij het bouwen, of vrijkomen bij het slopen. Sinds het stortverbod van Bouw- en Sloopafval in Nederland zijn deze materialen in feite geen ‘afval’ meer, maar ‘grondstof voor materiaalrecycling’.

Budgetbenadering is het van tevoren vaststellen hoeveel CO2 een gebouw tijdens de hele levensduur mag uitstoten. Dus van bouwmaterialen en gebruik tot hergebruik en sloop. Om binnen het 1,5°C scenario van het Parijsakkoord te blijven zijn streefwaarden per m2 geformuleerd. De budgetbenadering onderstreept de noodzaak om uitstoot te verminderen.

Een Europees programma waarin aandacht wordt gevraagd voor de Whole Life Carbon (WLC) aanpak. Bij WLC wordt gekeken naar de CO2-uitstoot van de hele levenscyclus van een gebouw. Van bouw en gebruik, onderhoud en sloop. Het BuildingLife-programma is gericht op een mix van actie, bewustwording, gedragsverandering en transitie van de private sector. Ook stimuleert de […]

Het Butterfly model van de Ellen Macarthur Foundation weergeeft de beweging van technische en biologische materiaalstromen door middel van verschillende ‘waardecirkels’. Het Butterfly model weergeeft dus twee circulaire stromen: de technische en biologische kringloop.  Het doel van het Butterfly model is om in beeld te brengen hoe we duurzamer met grondstoffen om kunnen gaan door […]

Bruto-vloeroppervlakte (BVO) is de vloeroppervlakte van de ruimte, of meerdere ruimtes, van een vastgoedobject. De ruimtes worden volgens NEN 2580 gemeten op vloerniveau langs de buitenomtrek van de buitenste opgaande scheidingsconstructie.

Cradle to cradle (C2C), letterlijk wieg tot wieg, is een ontwerpconcept met duurzaamheid als doel. Het idee is dat producten zo worden gemaakt dat ze na gebruik een nieuwe functie kunnen krijgen of bij vernietiging een voedende functie krijgen (afval is voedsel). De ontwerper William McDonough en chemicus Michael Braungart bedachten de term C2C op […]

CAPEX – Capital Expenditures zijn de kosten voor ontwikkeling, een eenmalige investering.

Carbon budget is de hoeveelheid CO2 dat een gebouw tijdens de hele levensduur mag uitstoten. Van bouwmaterialen en gebruik tot hergebruik en sloop.

Carbon Capture and Storage (CCS) is de afvang en opslag van CO2. Dit wordt gedaan om aan de klimaatdoelstellingen van de overheid tegemoet te komen.

Het Circular Economy Action Plan (CEAP) is één van de belangrijkste bouwstenen van de EU Green Deal en focust zich op de transitie naar een circulaire economie. Het actieplan heeft als doel de druk op natuurlijke hulpbronnen te verminderen en duurzame groei en nieuwe banen te stimuleren. Het plan wordt daarnaast als een belangrijk middel gezien […]

Circulaire bouw is een manier van duurzaam bouwen. Circulariteit betekent dat grondstoffen voor, tijdens en na de bouw geen afval worden maar opnieuw worden gebruikt. Circulariteit is een middel om een toekomstbestendige gebouwde omgeving te realiseren. Daarbij worden zo min mogelijk nieuwe grondstoffen gebruikt en krijgen materialen en producten steeds weer een volgend leven. Zo […]

Een circulair gebouw is een gebouw dat wordt ontwikkeld, gebruikt en hergebruikt zonder onnodige uitputting van hulpbronnen, milieuvervuiling en aantasting van ecosystemen. Het is gebouwd op een economisch verantwoorde wijze en draagt bij aan het welzijn van mensen en aan de biosfeer. Nu en later. Technische elementen zijn demontabel en herbruikbaar. Biologische elementen kunnen worden […]

Circulair inkopen is het proces waarbij een levering, dienst of werk wordt ingekocht waarbij er wordt beoordeeld op de circulaire impact. Dit kan bijvoorbeeld door te sturen op circulaire technisch inhoudelijke aspecten. Of door rekening te houden met een langere levensduur, onderhoud en door retourname aan het einde van de levensduur vast te leggen. Er […]

Circulair waterverbruik is waterverbruik dat is gekoppeld aan het vermogen van de lokale waterkringloop, waarbij zeker is dat alle grondstoffen uit gebruikt water worden teruggewonnen.

De CO2-eis, ook wel bekend als de MPG-2 of de GWPA-indicator, maakt inzichtelijk wat de broeikasgasuitstoot (Global Warming Potential) van de bouw- en productiefase is en stuurt daarop. Vanuit de bouwsector is brede publieke en private steun voor de introductie van de CO2-eis. Zie voor meer informatie over de CO2-eis, oftewel MPG-2, de publicatie Een […]

Een gebouw dat geen CO2 uitstoot. Dit is in de praktijk nauwelijks haalbaar.

Een CO2-neutraal gebouw compenseert alle uitstoot aan CO2. Dit kan via voorzieningen in het gebouw of externe voorzieningen.

CO2-reductie is het proberen om de uitstoot van het broeikasgas kooldioxide (CO2) te verminderen.

Het Convenant Toekomstbestendig Bouwen is een paper over de discussie rondom aanscherping van de MilieuPrestatie Gebouwen, introductie van de GWPA-eis (een speciale norm voor CO2-vriendelijk bouwen) en het effectiever sturen op verduurzaming van de bouw. Kijk voor meer informatie op de website van Toekomstbestendig Bouwen.

De Coëfficiënt Of Performance (COP) is een kengetal om een warmtepomp mee te beoordelen. Hoe hoger de waarde van de COP, hoe meer energie wordt opgeleverd. Het getal geeft de verhouding aan tussen de hoeveelheid (hulp)energie die de warmtepomp nodig heeft voor het verdampings- en condensatieproces, en de hoeveelheid warmte die de warmtepomp afgeeft. Oftewel: […]

De 26e klimaatconferentie van de Verenigde Naties die in 2021 werd gehouden in Glasgow, Schotland. Tijdens de COP26 hebben de landen de nationale klimaat-actieplannen besproken. Door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) rapport kunnen we dit zien als een kritieke mijlpaal in het aanpakken van klimaatverandering. De druk op de wereldleiders was hoog om […]

De Verordening bouwproducten (Construction Products Regulation, CPR) is onderdeel van het Circular Economy Action Plan (CEAP), dat één van de belangrijkste bouwstenen is van de EU Green Deal. CPR is een specifieke Europese regelgeving met als hoofddoel het vrije handelsverkeer van bouwproducten in Europa te bevorderen en een gelijk speelveld creëren voor marktpartijen die hun […]

CRREM is een initiatief van onder meer pensioenbeleggers APG, PGGM en Global Real Estate Sustainability Benchmark (GRESB) is in 2018 het European Carbon Risk Real Estate Monitor (EU CRREM) project gestart. Binnen het CRREM project zijn pathways opgesteld voor het energiegebruik en CO2-emissies van commerciële sectoren om binnen het 1,5 en 2°C carbon budget te […]

Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) is onderdeel van de Europese verordeningen die grote bedrijven verplichten om, naast financiële rapportages, ook over milieu en sociale factoren te rapporteren. De voorloper van de CSRD is de Non-Financial Reporting Directive (NFRD), die afloopt zodra de CSRD in de Nederlandse wet is opgenomen. Grote bedrijven moeten vanaf 2024 gaan […]

Daglichtfactor is een begrip dat gehanteerd wordt voor de beoordeling van de hoeveelheid daglicht op een werkplek.

Duurzame energie (DE) is opgewekt uit bronnen die niet op kunnen raken. Met name fossiele bronnen zoals olie, steenkool, en gas zijn raken op. Onuitputbare energiebronnen zijn: zonne-energie, windenergie, waterkracht, aardwarmte, getijdenstromen, biomassa en golfenergie. In sommige literatuur wordt voor duurzame energie een beperktere definitie gehanteerd, namelijk energie uit bronnen die niet op kunnen raken […]

Het Deltaplan Duurzame Renovatie is een meerjarig verduurzamingsprogramma voor de utiliteitsbouw en woningen. Het Klimaatakkoord van Parijs van december 2015 was voor DGBC de aanleiding om een Deltaplan Duurzame Renovatie voor utiliteitsgebouwen (kantoren, retail en logistiek), inclusief maatschappelijk vastgoed (scholen en zorg) en woningen te ontwikkelen. Centraal in het Deltaplan Duurzame Renovatie staat de vraag […]

Een product is demontabel ontworpen wanneer het ook weer uit elkaar gehaald kan worden. Hierbij heeft het de voorkeur dat dit op een makkelijke manier kan.

DGBC – Dutch Green Building Council is de landelijke maatschappelijke organisatie die zich inzet om de gebouwde omgeving in hoog tempo toekomstbestendig te maken. DGBC is onderdeel van World Green Building Council. Samen met partners wordt gewerkt aan een toekomstbestendige en duurzaam gebouwde omgeving. DGBC stelt kennis, tools en producten beschikbaar om duurzaamheid concreet en […]

Een Duurzaam Meerjarenonderhoudsplan (DMJOP) is een toekomstgerichte aanpak voor het onderhoud en de verduurzaming van een gebouw en beschrijft de duurzame maatregelen, kosten en planning. Dit plan combineert regulier onderhoud met gerichte maatregelen om een pand energiezuiniger en duurzamer te maken. Bij een DMJOP maak je niet alleen afwegingen op basis van financiële aspecten, maar […]

Het voldoen aan de Do No Significant Harm (DNSH)-criteria is één van de onderdelen binnen de EU Taxonomie. Per economische 'activiteit', zoals het renoveren van gebouwen, stelt de EU Taxonomie eisen aan het leveren van een significante bijdrage aan een klimaatdoel als het niet significant afbreuk doet aan andere klimaatdoelen (de DNSH). Voorbeelden van DNSH-criteria […]

Een dove gevel is een geluidwerende gevel, meestal zonder delen die open kunnen. Soms zijn te openen ramen toegestaan, als ze in gesloten toestand voldoende geluidwerend zijn. Een dove gevel wordt toegepast als de geluidbelasting op die gevel hoger is dan de toegestane ontheffingswaarde. Het bevoegd gezag kan bouwen op die locatie toestaan onder de […]

Downstream emissies verwijzen naar de uitstoot die optreedt tijdens het gebruik van de producten of diensten van een organisatie inclusief de uiteindelijke verwijdering of verwerking van die producten aan het einde van hun levensduur. Dit is onderdeel van de classificering van het Greenhouse Gas Protocol. Naast downstream bestaan er ook upstream emissies.

Het 'digital product passport' (DPP) is onderdeel van het Circular Economy Action Plan (CEAP), dat één van de belangrijkste bouwstenen is van de EU Green Deal. Het paspoort stimuleert duurzame productie en consumptie, door bedrijven binnen de EU verplicht te stellen te rapporteren over de samenstelling van een product, de herkomst van grondstoffen en de […]

Drie-Stappen-Strategie / Trias Ecologica is het perspectief van Dutch Green Building Council (DGBC) op het thema ‘bouwen’ en het minimaliseren van de impact van de bouw op natuur en milieu. De Trias Ecologica borduurt voort op de Trias Energetica. Daarbij is de eerste stap het reduceren van de vraag naar nieuwbouw. Vervolgens dient eerst optimaal […]

DUBOkeur is een keurmerk voor het meest milieuvriendelijke bouwproduct binnen een groep. Een product met DUBOkeur heeft in de gebruiksfase geen uitstoot, uitloging en/of uitwaseming. Om het keurmerk te ontvangen wordt gebruik gemaakt van een onafhankelijke keuring door middel van de levenscysclusanalyse-methode (LCA). Deze methode is ontwikkeld door het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie […]

De subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA) komt eigenaren van bestaand maatschappelijk vastgoed tegemoet in de kosten om te verduurzamen. DUMAVA is een subsidieregeling die eigenaren van maatschappelijk vastgoed moet stimuleren om op korte termijn stappen te zetten om hun gebouwen te verduurzamen. Denk hierbij aan de verduurzaming van scholen, overheidsgebouwen, zorginstellingen of rijksmonumenten. Met de […]

Duurzaamheidsparagraaf in taxatierapporten voor het waarderen van vastgoed op duurzaamheid en klimaatrisico's. Sinds maart 2024 is het invullen van de nieuwe duurzaamheidparagraaf, ook wel DuPa 2.0 genoemd, door de grote Nederlands banken verplicht gesteld bij bedrijfsmatig vastgoed. Door het invullen van de DuPa 2.0 wordt het voor taxateurs makkelijker om ESG-factoren en klimaatrisico's van een pand […]

Duurzaam bouwen staat voor het ontwikkelen en beheren van de gebouwde omgeving met respect voor mens en milieu en is daarmee een onderdeel van de kwaliteit van deze gebouwde omgeving. Er bestaan meerdere definities van duurzaam bouwen, die in detail van elkaar afwijken. Duurzaam bouwen heeft een grotere reikwijdte dan bij voorbeeld energieneutraal of klimaatneutraal […]

Een convenant is een afspraak tussen partijen om zich in te zetten voor een bepaald doel. In het kader van duurzaam bouwen zijn veel convenanten opgesteld tussen gemeenten en marktpartijen om op basis van vrijwilligheid en gedeelde verantwoordelijkheid afspraken te maken over duurzaam bouwen.

Duurzaam slopen is het slopen op een manier zodat onderdelen die geschikt zijn voor hergebruik als producten worden gedemonteerd (ook strippen of voorsloop genoemd) en dat overige onderdelen zoveel mogelijk in fracties worden gescheiden, zodat ze beschikbaar komen voor materiaalrecycling.

Een duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheid in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien (bron: Brundtland, VN-conferentie 1987. Rapport ‘Our common future’).

Duurzame stedenbouw is een vorm van stedenbouw die in alle stadia van het planproces kansen en mogelijkheden benut om een hoge ruimtelijke kwaliteit in combinatie met een lage milieubelasting tot stand te brengen. En die beide in de tijd weet te handhaven, zodat ook toekomstige generaties daarin delen.

Uitgebreide database op ingreepniveau, met zeer veel gegevens over productieprocessen, energieopwekking en transport in Europa.

De term ‘ecologisch’ heeft vaak de betekenis: ‘met respect voor het natuurlijk evenwicht’. Bij ecologisch bouwen wordt vooral gekeken naar de ecologie van het bouwen en het materiaalgebruik. Daarbij spelen verschillende factoren een rol zoals de voorraad van de grondstof, de (mogelijke) gevolgen van de winning voor het milieu en mogelijkheden voor het terugbrengen in […]

De European Environmental Agency (EEA) is een Europese organisatie. Het doel van de organisatie is om onafhankelijke informatie over het milieu te delen. Bijvoorbeeld door het onderzoeken van data, beoordelen van producten en het uitbrengen van papers over een breed scala aan onderwerpen die met het milieu te maken hebben.

De Energie Index (EI) is een begrip uit de berekening van het energieprestatieadvies (EPA). Een energieprestatieadvies (EPA) wordt gegeven door een EPA-adviseur. De adviseur berekent de energiekwaliteit van een bestaande woning of wooncomplex aan de hand van een Energie Index. Dit indexgetal maakt een vergelijking mogelijk van de energiekwaliteit tussen woningen van hetzelfde type. De […]

EIA – Energie-investeringsaftrek is een overheidsregeling om investeringen in energiebesparende maatregelen in gebouwen en processen te bevorderen. Investeer je in energiebesparende maatregelen in jouw gebouw en processen? Dan kun je mogelijk gebruikmaken van de Energie-investeringsaftrekregeling (EIA). De maatregelen, ook wel bedrijfsmiddelen genoemd, moeten voorkomen op de Energielijst. Het gaat bij gebouwen om veel verschillende technieken, zoals HR-glas, isolatie en […]

Eindelevenscyclusbehandeling gaat over de afhandeling van een product als dit, of een deel hiervan, niet meer (her)gebruikt kan worden. Hierbij hoort ook het op de juiste manier verwerken van afval. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft het als volgt: “elke behandeling waardoor een object wordt hergebruikt, gerecycled of verwerkt als afval.” Zie ook: EOL […]

De verplichte norm waaraan de energieprestatie van alle utiliteitsgebouwen in 2050 moet voldoen. Deze eindnorm gaat in vanaf 2030. Om de klimaatdoelen te halen moeten gebouwen duurzamer worden. Vanaf 2030 komt er een verplichte eindnorm, waaraan de energieprestatie van alle utiliteitsgebouwen in 2050 moet voldoen. Hoe deze eruit gaat zien hangt nog af van de implementatie van EPBD-IV en […]

Emissiehandel is het kopen of verkopen van rechten voor de uitstoot van broeikasgassen. Landen of bedrijven die moeten voldoen aan hun doelstellingen ter vermindering van de uitstoot van broeikasgassen (zoals vastgelegd in het verdrag van Kyoto), mogen een deel van hun reductieverplichting behalen door maatregelen in het buitenland. Het inkopen van emissie(uitstoot)rechten uit andere landen […]

Een energiemanagementsysteem (EMS) is een combinatie van hardware, software en een digitaal platform. Dit systeem helpt organisaties om het energiegebruik te monitoren, analyseren, optimaliseren en in geavanceerde systemen automatisch aan te sturen. Het doel van een EMS is om energie-efficiëntie te verbeteren, kosten te verlagen en de ecologische voetafdruk te verkleinen. Het systeem verzamelt real-time […]

Energie-efficiëntie gaat over de vergelijking tussen het gebruik van energie (wat kost het) en wat ermee gewonnen wordt (wat levert het op).

Een manier van wonen of bouwen waarbij weinig stroom wordt verbruikt.

Gezinnen of huishoudens met een laag inkomen en een hoge energierekening door de slechte energetische kwaliteit van de woning.

Het vermogen van een gebouw om het energieverbruik aan te passen aan de vraag en het aanbod van energie op het net. Een energieflexibel gebouw kan reageren op prijsprikkels, vraagveranderingen en de beschikbaarheid van hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind. Door de mogelijkheid om te reageren op de vraag en aanbod van energie ontstaan diverse […]

Energielabel is de korte naam voor het energieprestatiecertificaat voor woningen en gebouwen. Het energielabel geeft aan in welke klasse van energieverbruik een bouwwerk valt. Het energielabel gaat van A t/m G. Een gebouw met energielabel G verbruikt het meest energie. Label A is het meest duurzaam en is nog verder te onderscheiden in A+, A++, […]

Als het energiegebruik van een gebouw (woning, gebouw, wijk, kunstwerk, etc.) over een jaar gemeten tenminste nul is. Dat betekent dat er niet méér energie uit het gas- en elektriciteitsnet gebruikt wordt, dan dat er vanuit duurzame bronnen wordt toegeleverd.

De eis die het Bouwbesluit stelde aan de energie-efficiëntie van een woning of een utiliteitsgebouw, uitgedrukt in een maximaal toelaatbare energieprestatiecoëfficiënt (EPC). De EPC is per 1 januari 2021 vervangen door de BENG.

Energietransitie is een initiatief van de rijksoverheid om over te gaan van fossiele brandstoffen naar duurzame energie. Het uiteindelijke doel van de Energietransitie is een geheel duurzame energievoorziening in Nederland in 2050. Energie is dan schoon, voor iedereen betaalbaar en wordt continu geleverd.

ENG, een Energieneutraal Gebouw, is de overtreffende trap van BENG, Bijna Energieneutraal Gebouw.  Om claims met betrekking tot energieneutrale gebouwen te beoordelen is WENG ontstaan. WENG staat voor Werkelijk Energieneutraal Gebouw. Daarbij wordt het werkelijke energiegebruik van een gebouw als uitgangspunt genomen. Dit kan worden berekend aan de hand van de WEii. Zie voor meer […]

In de End Of Life fase (EOL) wordt een product gesloopt of is het onderdeel van een grotere sloopoperatie en kan het niet meer hergebruikt worden. In de EOL wordt een product verkocht voor de schrootwaarde. Schrootwaarde is daarmee een vorm van restwaarde afhankelijk van de mate waarin de materialen of onderdelen van het product […]

EPA staat voor EnergiePrestatieAdvies. Een EPA is een maatwerkadvies voor energiebesparingsmaatregelen aan bestaande woningen, woongebouwen en utiliteitsgebouwen. Het advies wordt aangevraagd bij een EPA-adviseur. Eerst stelt de EPA-adviseur het energiegebruik van de woning/gebouw vast met behulp van de Energie Index. Vervolgens wordt bepaald welke energiebesparende maatregelen mogelijk zijn. Bijvoorbeeld extra isolatie, isolerende beglazing of een […]

De Energy Performance of Buildings Directive (EPBD) is de Europese Richtlijn Energieprestatie van Gebouwen. Deze richtlijn moet leiden tot betere energieprestaties van de gebouwen in Europa. Bij de richtlijn staat het energieprestatiecertificaat of energielabel (gebouw) centraal. De EPBD stelt dat alle nieuwe gebouwen moeten beschikken over een energieprestatiecertificaat. Deze verplichting is op 1 januari 2008 […]

De Energy Performance of Buildings Directive IV, ook wel EPBD IV genoemd is een Europese richtlijn voor de energieprestatie van gebouwen. De Energy Performance of Buildings Directive IV zal veel impact hebben op de energieprestaties van gebouwen. In Nederland is een energielabel C of hoger voor kantoren verplicht sinds 1 januari 2023. Met de EPBD […]

Energieprestatiecoëfficiënt is het theoretisch berekende energieverbruik van een gebouw aan de hand van een genormeerde berekening. De berekening houdt rekening met het energieverbruik voor verwarming (isolatie en ventilatie), koeling, bevochtiging, ventilatoren, pompen, warm tapwater en verlichting bij een bepaald gebruikersgedrag. Hieruit volgt een EPC-waarde. Dit is een dimensieloos getal en een maat voor de energie-efficiëntie […]

Een Environmental Product Declaration (EPD) is een verklaring die vergelijkbare informatie biedt over de milieu-impact van producten over de gehele levenscyclus. De verklaring is onafhankelijk geverifieerd en geregistreerd. Het is een presenteerbare en beknopte weergave van een levenscyclusanalyse (LCA) met resultaten zoals de milieueffecten en milieukostenindicator (MKI).

De energieprestatienorm gebouwen (EPG) is de genormeerde methode om de energieprestatie van gebouwen, zowel bestaand als nieuwbouw en zowel woningbouw als utiliteitsbouw, te berekenen. Sinds 2012 is de EPG de opvolger van de energieprestatienorm (EPN) en sluit aan op de Europese norm Energy Performance Building Directive (EPBD). Verschillen tussen de EPG en de EPN zijn […]

Energieprestatie op locatie (EPL) is een maat die het berekende verbruik aan fossiele brandstoffen van een wijk aangeeft in relatie tot een referentiegebruik. Een Energieprestatie op locatie kan zowel voor nieuwbouw- als voor bestaande wijken worden berekend. De EPL wordt uitgedrukt in een cijfer van 1 t/m 10. De hoogte van de EPL-score wordt bepaald […]

De energieprestatienorm (EPN) was tot aan medio 2012 de genormeerde methode om de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) te bepalen. Nu is dat de energieprestatienorm gebouwen (EPG). De EPC geeft aan hoe energiezuinig een woning is. De toegestane hoogte van de EPC bij nieuwbouw is vastgelegd in het Bouwbesluit. Zie ook: energieprestatiecoëfficiënt (EPC) en energieprestatienorm gebouwen (EPG).

ESG staat voor Environmental, Social & Governance, oftewel milieu, maatschappij en bestuur. Deze drie criteria worden gebruikt om de duurzame en maatschappelijk impact van een investering of bedrijf te beoordelen. Milieufactoren zijn bijvoorbeeld de bedrijfsimpact op klimaatverandering en natuurbehoud. Sociale criteria zijn zaken als arbeidsomstandigheden, diversiteit en mensenrechten. Governance richt zich onder andere op bestuursstructuur, transparantie […]

De ESPR, ook wel de Ecodesign for Sustainable Product Regulations, is onderdeel van het Circular Economy Action Plan (CEAP), dat één van de belangrijkste bouwstenen is van de EU Green Deal. ESPR is als Europese regelgeving specifiek geïntroduceerd om een ecologisch ontwerp voor duurzame producten te stimuleren. ESPR is een aanvulling op de eerdere Europese […]

De Europese Green Deal is een bundel van strategieën en beleidsinitiatieven om het Europese energiesysteem te transformeren. Doel hiervan is om op korte termijn de CO2-uitstoot in 2030 met 55 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Elk Europees land heeft hiervoor een tienjarig energieplan moeten opstellen (National Energy and Climate Plans, afgekort NECPs). Het […]

De Europese Unie richt zich met de EU Renovation Wave strategie ten aanzien van de gebouwde omgeving voornamelijk op de renovatie en grootschalige verduurzaming van huizen en gebouwen. De Renovation Wave is een strategie om het jaarlijkse energierenovatiepercentage tegen 2030 minstens te verdubbelen. Doel hiervan is om energie te besparen, te beschermen tegen extreme hitte […]

De EU Taxonomie die op 1 januari 2022 is ingegaan, is een systeem dat de duurzaamheid beoordeelt van economische activiteiten van bedrijven, zoals kopen, verhuren en produceren. Partijen die (groene) financiële producten aanbieden, zoals banken en beleggers en grote bedrijven zijn verplicht te rapporteren welk aandeel van hun investeringen voldoen aan de EU Taxonomie. Zo kunnen […]

De exergiewoning (of het exergiehuis) is een concept dat een lage CO2– emissie wordt bereikt door, eenvoudig gezegd, het benutten van de energiestroom die het meest geschikt is voor zijn functie en door het benutten van energiestromen die anders zouden weglekken. Met andere woorden: hoogwaardige energie (bijvoorbeeld elektriciteit) inzetten waar dat nodig is (bijvoorbeeld voor […]

Foutdetectie en diagnose (FDD) wordt gebruikt in gebouwen om storingen en afwijkingen in HVAC-systemen (verwarming, ventilatie en airconditioning) te identificeren en analyseren. Met data-analyse, sensortechnologie en algoritmen worden afwijkingen van normale operationele parameters herkend. In FDD-methodes worden fouten gediagnosticeerd door de detectie van symptomen. Over het algemeen bestaat dit proces uit vier fasen: Energie-efficiëntie en comfort […]

De Europese commissie heeft een regierol op zich genomen en met de EU Green Deal de ambitie neergelegd om in 2050 het eerste CO2-neutrale continent te zijn. Om dit voor elkaar te krijgen, heeft zij recent de CO2-reductiedoelstelling voor 2030 verhoogd van 40 procent naar 55 procent. Met het recent gepresenteerde Fit-For-55-plan is een reeks […]

De Forest Stewardship Council (FSC) is een internationale non-profitorganisatie. FSC zet zich in voor verantwoord bosbeheer over de hele wereld. Ze promoten dit via houtcertificering: het FSC-keurmerk. Dit keurmerk geeft aan dat papier en hout komt uit bossen die worden beheerd op verantwoorde wijze en voldoen aan de hoogste milieu-, sociale en economische normen. FSC […]

De functionele levensduur van een gebouw is de periode waarin het object eenzelfde functie behoudt waarin wordt voldaan aan de eisen en wensen van het gebruik, zonder dat het gebouw wordt aangepast. Bij een woning is de functionele levensduur de periode waarin er in het gebouw gewoond wordt. Bij een kantoor loopt de functionele levensduur […]

Materiaal dat niet in grote oplage beschikbaar is door de minimale aanwezigheid van grondstoffen of het risico van uitputting van de grondstoffen.

Gebouwautomatiserings- en controlesystemen (GACS) zijn gebouwoplossingen die worden ingezet om de prestatie en het energiegebruik van verschillende technische installaties in gebouwen te monitoren, aan te sturen en te optimaliseren. Een GACS speelt een belangrijke rol in het verbeteren van de energie-efficiëntie en het verminderen van de operationele kosten van een gebouw. Er zijn drie belangrijke […]

Een gebouwbeheersysteem (GBS) is ook wel bekend als een Building Management System (BMS). Het wordt gebruikt om de technische installaties en systemen in een gebouw centraal te monitoren, beheren en aan te sturen. Het gebouwbeheersysteem omvat vaak de besturing van verwarming, ventilatie en airconditioning (HVAC), verlichting en beveiliging.

Gebouwflexibiliteit omvat alle eigenschappen die het mogelijk maken dat het gebouw op een duurzame en economisch rendabele wijze zijn functionaliteit behoudt. Tijdens de technische levensduur, maar ook bij veranderende behoeften en omstandigheden. Gebouwflexibiliteit wordt ook wel het adaptief vermogen van een gebouw genoemd.

Een gebouwpaspoort bevat gedetailleerde informatie over de gebruikte materialen van het gebouw. Dit paspoort maakt het voor vastgoedeigenaren mogelijk om de waarden van de materialen in het gebouw te herkennen, behouden en gebruiken. De materialen hebben apart een materialenpaspoort. Al die materialenpaspoorten zijn integraal opgenomen in het gebouwpaspoort. Hiermee wordt het verhogen van het hergebruik […]

De gebruiksfase van een circulair gebouw is de periode waarin het gebouw zijn gebruiksfunctie vervult. Hierin zijn effecten vooral netto-positief en draagt het gebouw bij aan circulaire stromen (van water, energie en consumentengoederen) op het niveau van het gebouw en zijn omgeving.

Geothermie of aardwarmte is een energiebron die gebruik maakt van warmte in de aarde. Deze warmte ontstaat in de kern van de aarde door natuurlijk radioactief verval. De warmte kan gebruikt worden voor verwarming van woningen, utiliteitsgebouwen (gebouwen met een andere functie dan wonen) of kassen en ook voor elektriciteitsopwekking. Het warme water wordt gewonnen […]

Het Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol) is een wereldwijd kader voor het meten en beheren van broeikasgasemissies, oftewel greenhouse gas (GHG). In het GHG Protocol worden broeikasgassen onderverdeeld in drie scopes:

De Gemeentelijke omgevingsvisie (GOVI) is een strategisch document dat de visie, ambities en doelen van de gemeente bevat per omgevingsgebied. De Gemeentelijke omgevingsvisie gaat over de lange termijn. Het bevat onder andere de rollen van beleidsmakers, medewerkers, organisaties en bewoners van de gemeente.

Gemeentelijke Praktijk Richtlijn (GPR) Gebouw is een DuurzaamBouwen-instrument. Het zet ontwerpgegevens van woningen, kantoren en scholen om naar prestaties op het gebied van kwaliteit en duurzaamheid. GPR Gebouw is geschikt om prestatiegericht ambities te formuleren, biedt flexibiliteit bij het ontwerp en geeft duidelijkheid bij het toetsen van projecten. Gemeenten kunnen een licentie voor gebruik kopen; […]

De Green Claims Directive omvat regels om greenwashing tegen te gaan. Zo moeten bedrijven en organisaties meer doen om een groene claim te kunnen maken. De Green Claims Directive is onderdeel van het Circular Economy Action Plan (CEAP), dat één van de belangrijkste bouwstenen is van de EU Green Deal. De Europese regelgeving adresseert het […]

GreenCalc+ is een instrument om de milieubelasting van een woning, gebouw of een wijk meetbaar en vergelijkbaar te maken. De duurzaamheid van een woning, school, kantoorgebouw, winkel, gezondheidscentrum of wijk wordt in GreenCalc+ uitgedrukt in één getal: de milieu-index. Hierbij wordt het gebouw of de wijk beoordeeld op de aspecten energiegebruik, watergebruik, materiaalgebruik en mobiliteit. […]

Het begrip greenwashing slaat op marketing- en reclame-uitingen waarbij bedrijven of organisaties zich milieuvriendelijker voordoen dan ze daadwerkelijk zijn.

Grijs water is licht verontreinigd afvalwater afkomstig van bad, douche, wastafel en eventueel wasmachine. Grijs water is verontreinigd met zeepresten, waardoor het na enige tijd grijs van kleur wordt, in tegenstelling tot zwart water. Na (lokaal) zuiveren is grijs water te gebruiken voor toiletspoeling, schoonmaakwerkzaamheden en in de tuin.

De term groen gas is een verzamelnaam voor verschillende duurzamere vervangers van aardgas. Hieronder vallen bijvoorbeeld opgewekt biogas, Synthetic Natural Gas (SNG) en stortgas. Groen gas wordt gemaakt van biomassa en komt dus niet uit de aarde. Daardoor is het minder belastend voor het milieu.

De groenregeling is een regeling voor groenbanken en -fondsen waarmee zij een zogeheten groenverklaring aan kunnen vragen. Met de groenregeling is het mogelijk om duurzame projecten te ondersteunen met een lening tegen een lager tarief.

GWP staat voor Global Warming Potential en is het milieueffect of de klimaatimpact van broeikasgassen, uitgedrukt in CO2– equivalent. GWPA staat voor de CO2-equivalenten in module A (tot aan oplevering) van de levenscyclusanalyse van een gebouw.

Grond-, weg- en waterbouw (GWW) is een afkorting die wordt gebruikt om civiele werken als wegen, bruggen, dijken en kanalen aan te duiden. GWW wordt meestal gebruikt ter onderscheid van de B&U-sector, Burgerlijke en Utiliteitsbouw.

Helofyten zijn moerasplanten die zich in de waterbodem wortelen, maar met de stengel en bladeren boven het water uitsteken. Deze planten zijn erg geschikt om water te zuiveren. Bekende voorbeelden van helofyten zijn riet, lisdodde, diverse soorten biezen en gele en blauwe lissen. De planten nemen zuurstof op uit de lucht en transporteren deze naar […]

Hennep is een plant die veel goede eigenschappen bevat om te worden gebruikt als isolerend, biobased bouwmateriaal. Zo maken de snelle groei en ruime CO2-opslag de plant geschikt om te gebruiken bij het maken van isolatiemateriaal of scheidingswanden. De vezels van de hennepplant worden als verwerkt in wollen dekens of isolatieplaten.

Hergebruik is het opnieuw gebruiken van bouwmateriaal voor hetzelfde doel. Een product kan worden hergebruikt in dezelfde of een soortgelijke functie. Ook kan het materiaal waaruit het product bestaat worden hergebruikt. Hergebruik is een van de R-principes. Voorbeelden van hergebruik zijn het opnieuw gebruiken van een isolatiemateriaal als isolatiemateriaal, van een deur als een deur […]

Hernieuwbaar materiaal is materiaal geproduceerd uit een hernieuwbare grondstof. Dit is een grondstof die niet uitgeput raakt maar weer aangroeit. Zie ook hernieuwbare grondstof.

Een hernieuwbare grondstof is een grondstof die op een natuurlijke manier weer aangroeit of wordt aangevuld op een menselijke tijdschaal (100 jaar). Deze grondstof kan van abiotische oorsprong zijn, zoals rivierklei, of van biotische oorsprong zijn, zoals hout, grassoorten en wol. Het tegenovergestelde is een niet-hernieuwbare grondstof. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft hernieuwbare grondstof als volgt: “grondstof […]

In het Klimaatakkoord staan afspraken tussen veel Nederlandse organisaties en bedrijven om ervoor te zorgen dat de opwarming van de aarde stopt. Het Klimaatakkoord gaat er vanuit dat Nederland in 2030 de uitstoot van CO2 met 49 procent reduceert ten opzichte van 1990 en dat ons land in 2050 bijna CO2-neutraal is. Dat heeft flinke […]

Het Nieuwe Normaal (HNN) is een nieuwe, gedragen standaard voor de bouwsector met haalbare en ambitieuze prestaties op het gebied van circulair bouwen. Kijk voor meer informatie op de website van Het Nieuwe Normaal.

Bij duurzaam geproduceerd hout gaat het om hout en houtproducten afkomstig uit duurzaam beheerde bossen. Deze bossen voldoen aan de minimum-eisen van de Nederlandse overheid. Dit wordt aangetoond door het FSC-keurmerk en andere keurmerken in de markt die voldoen aan de eisen. Zie ook: FSC – Forest Stewardship Council.

Een HR-ketel is een hoogrendements-, cv- of combiketel. Bij een HR-ketel zorgt een extra warmtewisselaar ervoor dat de waterdamp in de verbrandingsgassen condenseert, waarbij extra warmte vrijkomt. HR-ketels zijn voorzien van het Gaskeur HR-label. Er zijn drie klassen: HR100, HR104 en HR107. Hoe hoger het getal, hoe hoger het rendement van de ketel.

De HR in HR-ventilatie staat voor hoog rendement. Dit is een mechanische manier van ventileren, of gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning (WTW). Bij mechanische ventilatiesystemen wordt de verse buitenlucht voorverwarmd door de afgezogen binnenlucht. Dit gebeurt op een manier zodat er voldoende verse lucht wordt ingeblazen en er een minimum aan warmteverlies optreedt. Moderne installaties halen […]

Hoog-Rendement glas (HR glas) is goed geïsoleerd glas dat voldoet aan een lage U-waarde. De U-waarde geeft de warmtedoorlating van het glas weer. Voor HR+ glas is de U-waarde 1,6 W/m2K, voor HR++ glas is dit 1,2 W/m2K. Een lagere U-waarde staat voor een betere isolatie. Hoog-Rendement glas bestaat net als traditionele isolerende beglazing uit […]

Een vorm van koeling waarbij voor het koelmedium een hogere temperatuur wordt gebruikt dan normaal (namelijk hoger dan of gelijk aan 16 °C). Deze vorm van koeling wordt vaak toegepast bij installaties met een warmtepomp en lagetemperatuurverwarming (LTV). Als koeling gewenst is laat men water van ongeveer 18 °C door het LTV-systeem lopen dat de […]

Met huishoudwater wordt onzuiver leidingwater bedoeld dat gebruikt kan worden in het huishouden, bijvoorbeeld voor het doorspoelen van de wc of doen van de was, maar niet gedronken kan worden. De kwaliteit van het water is niet goed genoeg voor consumptie maar wel om door een waterleidingbedrijf te worden aangeboden in een afzonderlijk waterleidingnet, gescheiden […]

HVAC staat voor Heating, Ventilation and Air Conditioning, oftewel verwarming, ventilatie en airconditioning. Het verwijst naar de systemen die worden gebruikt om gebouwen te verwarmen, ventileren en koelen en een comfortabel en gezond binnenklimaat te geven. Voorbeelden van HVAC-systemen zijn warmtepompen, vloerverwarming, luchtbehandelingskasten en airconditioning.

De Indoor Air Quality (IAQ) gaat over de binnenluchtkwaliteit in en om een gebouw. Dit staat in relatie tot de gezondheid van de gebruikers. IAQ wordt ook wel beschreven als de specificatie van toegepaste bouwmaterialen en impact op luchtkwaliteit. Er bestaan tests en waarborgingen binnenluchtkwaliteit.

Industrieel, Flexibel en Demontabel bouwen, ook wel IFD-bouwen, is het stimuleren van het op vernieuwende wijze toepassen van industrieel ontwikkelde en geproduceerde bouwcomponenten in nieuwe en te verbeteren woningen, utiliteitsgebouwen en constructies. Demonteerbaarheid en flexibiliteit maken het mogelijk om hetzelfde gebouw langer te gebruiken, met verschillende gebruikers. Standaardisering draagt bij aan het efficiënt omgaan met […]

In-en uitschakeling klimaatinstallaties is een type bediening waarbij het aantal bedrijfsuren van de installaties beperkt wordt. Hierbij hoort het invoeren van instellingen op basis van een vooraf bepaald tijdschema, inclusief vooraf ingestelde fase.

Een infiltratiekrat is een in de grond ingegraven kunststof krat, waarop de afvoer van hemelwater (afkomstig van terrein of gebouw) wordt aangesloten. De infiltratiekrat zorgt ervoor dat het hemelwater wordt geïnfiltreerd zonder dat de bodem dichtslibt. Om te voorkomen dat zand en gronddeeltjes in de krat komen, wordt een filterdoek aangebracht. Een infiltratiekrat kan naar […]

Inheemse planten zijn planten die van nature in Nederland voorkomen. De herkomst van aanplant is belangrijk voor de biodiversiteit in Nederland. In de Standaardlijst van de Nederlandse Flora 2020 is het mogelijk om de eigenheid en herkomst van de inheemse soorten te controleren. Uitheemse soorten hebben vaak een andere bloeitijd die niet overeenkomt met de […]

De eerste fase van een product is de initiële levensfase, ofwel de productiefase van het product. In deze fase verschilt een circulair product nauwelijks van een lineair product. De fase bestaat uit onder andere productie-, transport- en montagekosten.

Het Intergovernmental Panel on Climate Change Rapport (IPCC Rapport) is een drieluik aan klimaatrapportages om overheden te informeren over het vormgeven van klimaatbeleid. Dit rapport werd ook wel aangehaald als het klimaatalarm waarin klimaatverandering, samen met biodiversiteitverlies als onmiddellijke bedreiging wordt gezien.

Investeringssubsidie duurzame energie (ISDE) was een subsidieregeling voor particulieren en zakelijke gebruikers. De subsidie kon tussen 2016 en 2020 worden aangevraagd voor aankoop van zonneboilers, warmtepompen, biomassaketels en pelletkachels.

Katoen wordt gebruikt als biobased isolatiemateriaal, metisse bevat 85% katoen. Vaak wordt er gekozen voor de gerecyclede variant afkomstig van bijvoorbeeld spijkerbroeken. Katoen isoleert niet alleen goed de warmte, maar ook geluid.

De afkorting KEV staat voor Klimaat- en Energieverkenning. Dit is een rapport over de ontwikkelingen van uitstoot van broeikasgassen en het energiesysteem in Nederland dat eens per jaar door de overheid word uitgebracht. Bevindingen uit de KEV worden meegenomen in beslissingen rondom het Nederlands klimaat- en energiebeleid. De eindverantwoordelijke voor het rapport is de overheidsinstantie […]

Dit is de eenheid waarin klimaatimpact wordt uitgedrukt: kilogram CO2-equivalenten. Dankzij deze eenheid kan het effect van verschillende broeikasgassen in één getal worden uitgedrukt. Zo is het effect van 1 kg methaan gelijk aan 25 kg CO2-eq.

De algemene betekenis van adaptatie is aanpassing. Klimaatadaptatie houdt in dat de gebouwde omgeving in Nederland voorbereid moet zijn op het veranderende klimaat: van piekbuien tot droogte. Het is duidelijk dat we werk moeten maken van een weerbare en veerkrachtige gebouwde omgeving. Zo is Nederland beter voorbereid op plotselinge gebeurtenissen en geleidelijke veranderingen.

Een klimaatgevel is een ‘actieve’ gevel die op een slimme manier gebruik maakt van daglicht, zonnewarmte en luchtverversing om het binnenklimaat te beheersen. Een klimaatgevel bestaat uit een buitenblad (dubbele beglazing) en een beweegbaar binnenblad (enkel glas), gescheiden door een spouw. In de spouw hangt zonwering. Via de spouw wordt de vertreklucht afgezogen, zodat de […]

De algemene betekenis van mitigatie is verzachting, of vermindering. Klimaatmitigatie is een veel gebruikte term in verband met het veranderende klimaat. Bedoeld wordt dat er maatregelen worden getroffen die een verdere klimaatverandering verminderen en – zo mogelijk – de oorzaak wegnemen, zoals minder broeikasgassen uitstoten.

Klimaatneutraal is een term die wordt gebruikt om aan te geven dat bepaalde activiteiten geen negatief effect hebben op het klimaat. Of met andere woorden: er is geen CO2-emissie. Dit is te bereiken door sterke reductie en compensatie van CO2-uitstoot. Klimaatneutraal is nog geen concreet begrip. Vele processen en stoffen zijn van invloed op ons […]

Klimaatverandering gaat over de verandering van de patronen van het klimaat (lokaal of wereldwijd) over een langere periode. Het is een gevolg van te veel uitstoot van broeikasgassen (CO2), waardoor de temperatuur van de aarde stijgt. Een duurzame gebouwde omgeving is voorbereid op een veranderend klimaat. De gevolgen van klimaatverandering zijn immers al merkbaar, ook […]

In 1992 werd in Rio de Janeiro het zogenoemde Raamverdrag klimaatverandering van de Verenigde Naties gesloten, meestal aangeduid als het Klimaatverdrag. De doelstelling van dit verdrag is: het stabiliseren van de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer op een zodanig niveau, dat een gevaarlijke menselijke invloed op het klimaat wordt voorkomen. Halverwege de jaren negentig […]

Het Kyoto-protocol werd in 1997 opgesteld als aanvulling op het Klimaatverdrag. In het Kyoto-protocol verbinden industrielanden zich om de uitstoot van broeikasgassen in 2008-2012 met gemiddeld 5% te verminderen ten opzichte van het niveau in 1990. Per land gelden uiteenlopende reductiepercentages. De Verenigde Staten moeten de uitstoot van broeikasgassen met 7% verminderen, Japan met 6% […]

Laagwaardig hergebruik is een manier van hergebruiken van (delen van) een product, waarna het nieuwe product minder kwaliteit, waarde of functie heeft. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft laagwaardig hergebruik als volgt: ‘proces van het omzetten van secundaire objecten naar nieuwe objecten met een mindere kwaliteit, verminderde functionaliteit of lagere waarde dan hun oorspronkelijke […]

Vanaf 1 januari 2023 moeten kantoren minimaal energielabel C hebben. Hebben ze dat niet? Dan mag het pand volgens de wet niet meer worden gebruikt als kantoor.

Ladder van Lansink is de voorkeursvolgorde voor de behandeling van rest- en afvalstoffen, in 1979 ontwikkeld door het toenmalige kamerlid Lansink. Bovenaan de ladder staat de meest milieuvriendelijke manier, onderaan de meest milieubelastende. De volgorde is: preventie – materiaalrecycling – verbranding met energieterugwinning – verbranding – storten.

In de ruimtelijke ordening wordt onderscheid gemaakt tussen drie lagen: de ondergrond, de netwerken en de occupatie. Dit staat bekend als lagenbenadering. De ondergrond (water en bodem) wordt wel de ruimtelijke drager genoemd en is een laag dynamisch niveau, waar veranderingen zich langzaam voltrekken. De netwerken (alle vormen van zichtbare en onzichtbare infrastructuur) worden aangeduid […]

In een levenscyclusanalyse worden de milieueffecten van alle processen en grondstoffen uitgerekend die nodig zijn om een product toe te passen gedurende de levensduur van het product. De levenscyclusanalyse is een evaluatietechniek waarbij de totale kosten gedurende het bouwen, onderhouden en slopen van een gebouw worden bepaald. Een levencycluskostenanalyse heeft als doel om in een […]

Met een Life Cycle Costing analyse worden de totale kosten van een investering in kaart gebracht. Het gaat bij een LCC-analyse niet alleen om investeringskosten, maar ook de kosten van instandhouding en soms ook voor onderhoud, vervanging en sloop. Uit voorbeelden van duurzame oplossingen blijkt dat de LCC-kosten vaak aanzienlijk lager zijn dan van minder […]

De afkorting LEED staat voor Leadership in Energy and Environmental Design. Het LEED Green Building Rating System werd ontwikkeld door de United States Green Building Council (USGBC). LEED kan worden beschouwd als het Amerikaanse equivalent van BREEAM-NL. Het is in eerste instantie gericht op het ontwerpen van nieuwbouw en renovaties, maar ook bestaande gebouwen kunnen […]

Leem is een grondsoort en biobased bouwmateriaal. Het is een samenstelling van zand, klei en silt. Leem wordt bijvoorbeeld gebruikt in de constructie van een dragende muur, als stuc of verf.

Het Lente-akkoord 2.0 Circulair Industrieel Bouwen is een coalitie van brancheverenigingen. De vereniging wil de komend jaren, samen met haar koplopers, aansprekende woningbouwprojecten starten die circulair en schaalbaar zijn. Dutch Green Building Council is kennispartner van het Lente-Akkoord 2.0.

Level(s) biedt een framework voor het meten van duurzaamheidsaspecten volgens uniforme methodieken. Het framework heeft een reeks gemeenschappelijke indicatoren en meetwaarden. Het doel van Level(s) is om eenduidige meetmethodieken voor milieuvriendelijke gebouwprestaties volgens een volledige levenscyclusbenadering binnen Europa te bieden. Level(s) is een lijst met gemeenschappelijke indicatoren waarin de milieuprestatie gedurende de levensduur van gebouwen […]

De levenscyclus van een gebouw gaat van het delven van grondstoffen, productie van (bouw)materialen, transport en realisatie van een bouwwerk, het gebruiken (consumptie), tot sloop en verwerken van het afval of hergebruik van materialen en grondstoffen. We noemen dit ook wel van wieg tot graf, of cradle to grave.

Als een product in gebruik wordt genomen, begint de levensduurfase of de gebruiksfase. In deze fase worden er kosten gemaakt om het product voor een bepaalde periode van levensduur volledig operationeel te krijgen en te houden. Dit zijn de zogenaamde onderhoudskosten. Bij een lineair product zou die levensduur uit één gebruiksfase bestaan. Bij een circulair […]

Het model waarop onze huidige economie op is gebaseerd: take-make-waste (grondstoffen delven, omvormen tot producten, consumeren en uiteindelijk vernietigen).

Lisdodde is een plant die wordt gebruikt als grondstof voor biobased bouwmaterialen. De sigaarvormige plant bevat kleine luchtkamers en werkt daarom goed als isolatiemateriaal.

Een lichtmanagementsysteem (LMS) is een systeem dat de verlichting in een gebouw of ruimte beheert en optimaliseert. Het lichtmanagementsysteem maakt gebruik van technologieën zoals sensoren, timers, dimmers en software om de verlichting automatisch aan te passen aan de behoeften van gebruikers, omgevingsomstandigheden en energie-efficiëntie.

De losmaakbaarheid van een gebouw is de mate waarin de materialen of elementen ervan op alle schaalniveaus uit elkaar te halen zijn, zonder het element zelf of de omgeving te beschadigen.  Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft losmaakbaarheid als volgt: “mate waarin een object op alle schaalniveaus niet-destructief uit elkaar is te halen, zonder […]

LTV is de afkorting voor Lage Temperatuur Verwarming en is een verwarmingstechniek. Meestal wordt dit toegepast als vloer- en wandverwarming, maar er zijn ook LTV-radiatoren en -convectoren. Daardoor kan Lage Temperatuur Verwarming zowel in nieuwbouw als bij renovatie worden toegepast. De watertemperatuur in een LTV-systeem is lager dan bij reguliere centrale verwarming. Daardoor is er […]

Materiaalgebonden emissies zijn de CO2-emissies die vrijkomen bij het produceren en verwerken van materialen tot producten, en de CO2-uitstoot die het bouwproces zelf veroorzaakt. Materiaalgebonden emissies zijn verantwoordelijk voor 11 procent van de CO2-uitstoot in Nederland en zijn nu nog een blinde vlek in het aanpakken van CO2-uitstoot. Binnen het #BuildingLife programma werkt DGBC samen met […]

Gebaseerd op de voedselpiramide, is er een materiaalpiramide voor de bouw gemaakt. De piramide laat de milieu-impact van bouwmaterialen zien. De gebruikte data is afkomstig uit de Environmental Product Declarations (EPDs), een document dat op een transparante manier de milieuprestaties of impact van een product of materiaal gedurende zijn levensduur bevat. De gebruikte scope is […]

Het opnieuw (laagwaardig) gebruiken van het materiaal van een product in dezelfde of een andere toepassing. Als een product wordt hergebruikt spreekt men van product-hergebruik, bijvoorbeeld van tegels. Van materiaalrecycling is sprake als het materiaal van een product wordt toegepast, bijvoorbeeld betongranulaat. De kritiek op materiaalrecycling luidt dat het gaat om ‘downcycling’. Materialen worden op […]

Het materialenpaspoort is een digitaal document met alle eigenschappen van een gebruikt materiaal. Bijvoorbeeld de herkomst, de manier van delven/oogsten van de grondstof en het doel van gebruik. Alle materialenpaspoorten van een gebouw zijn integraal opgenomen in het gebouwpaspoort. Hiermee wordt hergebruik en recycling van materialen en het reduceren van het gebruik van primaire materialen […]

Menggranulaat is een mengsel van betongranulaat en metselwerkgranulaat dat tenminste 50% beton bevat.

Regeling Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP): stimulering van de productie van duurzame elektriciteit in Nederland. Met de MEP ontvangt de producent voor een periode van – in principe – 10 jaar een vast bedrag per aan het net geleverde kilowattuur (kWh) elektriciteit’.

Mestselwerkgranulaat is een gebroken steenachtig materiaal uit bouw- en sloopafval (BSA) dat voornamelijk uit gebroken metselwerk bestaat.

Material flow analysis (MFA) is een wetenschappelijke beoordelingsmethode die het logistieke proces van materiaal in beeld brengt. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft MFA als volgt: ‘methode om materiaalstromen te analyseren binnen een goed gedefinieerd systeem.”

MIA, Milieu-investeringsaftrek, is een fiscaal voordeel, waarmee de overheid ondernemers stimuleert te investeren in milieuvriendelijke en innovatieve bedrijfsmiddelen. MIA is een fiscale stimuleringsregeling voor investeringen in milieuvriendelijke technieken en gebouwen. Je komt in aanmerking voor de MIA als je investeert in een bedrijfsmiddel dat op de Milieulijst van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) staat. […]

Een microklimaat is het lokale klimaat dat kan afwijken van het regionale of landelijke klimaat door geografische eigenschappen, maar ook door menselijke invloeden zoals bebouwing. Binnen de microklimaatzone kunnen bijvoorbeeld de hoeveelheid neerslag, windsterkte, temperatuur en verschillen van het regionale klimaat.

Met milieu-impact wordt de invloed bedoeld van menselijk handelen op het milieu, de natuur en de omgeving. Dit kan zowel positief als negatief zijn. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft milieu-impact als volgt: ‘verandering in het milieu, ongunstig of gunstig, geheel of gedeeltelijk het gevolg van activiteiten of producten van een organisatie. Milieu-impact is […]

Binnen de levenscyclusanalyse (LCA) wordt gesproken over milieu-impactcategorieën. Een impact-categorie onderscheidt verschillende groepen emissies met één effect op het milieu. Voorbeelden van milieu-impactcategorieën zijn: verzuring, vermesting, klimaatverandering en uitputting van abiotische grondstoffen. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB'23 beschrijft een milieu-impactcategorie als volgt: 'klasse die een milieuaspect representeert, waaraan resultaten van een LCI kunnen worden […]

Mininum safeguards is een van de drie onderdelen waaraan een economische activiteit moet voldoen binnen de EU Taxonomie. Deze minimum safeguards, ook wel minimale sociale criteria genoemd, besteden aandacht aan arbeids- en mensenrechten in het bedrijfsleven en de keten. Hiervoor moeten de Guiding Principles on Business and Human Rights van de VN worden geborgd, en […]

Een Meerjaren Onderhoudsplan geeft een overzicht van het te verwachten onderhoud en de kosten voor een gebouw. Doorgaans over een periode van vijf tot tien jaar.  Een Meerjaren Onderhoudsplan (MJOP) is een overzicht van toekomstig onderhoud aan een gebouw, terrein of installatie. Het beschrijft wanneer en tegen welke kosten welke onderhoudswerkzaamheden plaatsvinden. Een MJOP helpt […]

Met een levenscyclusanalyse worden de milieueffecten van een materiaal, product of bouwwerk uitgerekend. Deze milieueffecten (meerdere getallen met verschillende eenheden) zijn om te rekenen tot één integraal getal: de milieukosten, in euro’s.

Module B6 is een onderdeel van de levenscyclusanalyse (LCA). De onderdelen zijn verdeeld in A, B, C, D. Module B6 gaat over operationeel energiegebruik.

Module D is een van de vier onderdelen van de levenscyclusanalyse (LCA). Hierbij wordt gekeken naar de toekomstscenario’s van een materiaal, product en/of gebouw. Module D gaat over de milieu-impact die een product of materiaal heeft in de volgende levenscyclus, bijvoorbeeld bij hergebruik of recycling.

Model Predictive Control is een controle-strategie die wordt gebruikt om gebouwprocessen, zoals energiebeheer, te optimaliseren. Model Predictive Control maakt gebruik van modellen om toekomstige prestaties te voorspellen en beslissingen te nemen. Het kan rekening houden met randvoorwaarden, zoals netcapaciteit, comfort en kosten, en stuurt apparaten zoals HVAC-systemen, batterijen en laadpalen aan.  Bij MPC worden toekomstige situaties […]

De Milieuprestatie Gebouwen (MPG) van een gebouw is de som van de schaduwkosten van alle toegepaste materialen in een gebouw. Hierbij moet ook rekening worden gehouden met de materialen die worden vervangen tijdens de levensduur van het gebouw. De totale som wordt gedeeld door de levensduur en door het bruto vloeroppervlak van een gebouw. De […]

Het Maximaal Toelaatbaar Risico (MTR) wordt gebruikt om bijvoorbeeld aan te geven hoeveel van een bepaalde toxische (giftige) of schadelijke stof in oppervlaktewater mag voorkomen om niet een ontoelaatbaar gezondheidsrisico te lopen of negatief effect op het milieu te creëren. Dit begrip wordt in beleidsstukken gedefinieerd als: “De op basis van wetenschappelijke gegevens afgeleide norm […]

Bij Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) houdt de organisatie rekening met de omgeving: de sociale, ecologische en economische impact van hun activiteiten. MVO omvat onder meer ethisch zakendoen, respect voor mensenrechten, milieubescherming en bijdragen aan de gemeenschap. MVO en ESG (Environmental, Social & Governance) worden soms door elkaar gebruikt. ESG is completer dan MVO. 

Mycelium is een biobased bouwmateriaal dat bestaat uit een wortelnetwerk van schimmeldraden. Mycelium groeit van nature ondergronds, maar groeit ook goed op andere ondergronden en in een gecontroleerde omgeving. Dit maakt het mogelijk om van mycelium op een duurzame manier bouwmateriaal te maken. Bijvoorbeeld mycelium isolatieplaten.

Bij natuurinclusiviteit worden natuur en milieu meegenomen als onderdeel van de gebouwde omgeving. Bij natuurinclusief bouwen wordt er bewust ruimte gemaakt voor biodiversiteit. Er is aandacht voor verbinding, ecologische structuren, voedsel en water in de omgeving. Naast natuurinclusieve ontwerpen maken en realiseren, is daarna monitoren, onderhouden en beheren cruciaal voor meer biodiversiteit in de gebouwde […]

De circulariteitsindex van INSIDE/INSIDE gaf inzicht in het percentage hergebruikte grondstoffen/materialen en de her te gebruiken grondstoffen/materialen van een product of materiaal. Met deze toevoeging krijgt de gebruiker een nog vollediger beeld van de duurzaamheid van een product/materiaal. DGBC was één van de initiatiefnemers van het platform dat inmiddels niet meer bestaat. 

Met netbalancering stem je de levering van elektriciteit op het net af op de vraag naar elektriciteit. Dit resulteert in een reductie van CO2-emissies in vergelijking met de conventionele situatie, waarbij een piek in de vraag leidt tot het opvoeren van de productie van fossiele energiecentrales.

Netbewust verwijst naar het bewust omgaan met energiegebruik en -opwekking in relatie tot de belasting van het elektriciteitsnet. Netbewustheid draait om het afstemmen van energiegebruik op de capaciteit en status van het net, zodat overbelasting (netcongestie) wordt voorkomen en duurzame energie optimaal benut kan worden. Dit helpt overbelasting van het elektriciteitsnet te voorkomen, door piekbelastingen […]

Bij netcongestie is er meer vraag naar elektriciteit dan er op dat moment geleverd kan worden. Andersom komt ook voor. Op sommige momenten is het aanbod van (hernieuwbare) energie groter dan de vraag naar energie.  Netcongestie treedt op door te veel vraag of aanbod van elektriciteit. Dit wordt filevorming op het elektriciteitsnet genoemd. Het transport […]

NFRD betekent Non-Financial Reporting Directive. Deze wetgeving verplicht grote bedrijven (van o.a. meer dan 500 medewerkers) te rapporteren over hun activiteiten op sociale en ecologische aspecten en uitdagingen. Onder deze wetgeving vallen in de EU ongeveer 11.000 bedrijven. Lees meer over de NFRD in het overzicht van EU-beleid voor de Nederlandse bouw- en vastgoedsector van […]

Een non-gouvernementele organisatie (ngo) is een organisatie zonder winstoogmerk (non-profit) die zich inzet voor een maatschappelijke zaak en voor inkomsten onafhankelijk is van de overheid.

Niet-hernieuwbare grondstoffen zijn natuurlijke grondstoffen die na oogsten niet meer teruggroeien of worden aangevuld op een menselijke tijdschaal (100 jaar). Denk bijvoorbeeld aan mineralen, edelstenen en fossiele brandstoffen zoals olie en gas. Daartegenover staan hernieuwbare grondstoffen.  Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft een niet-hernieuwbare grondstof als volgt: ‘grondstof die bestaat in een eindige hoeveelheid […]

De Nationale Milieudatabase (NMD) is een database die wordt gebruikt voor het berekenen van de milieuprestatie van gebouwen en/of bouwproducten. De database bevat een groot aantal profielen van materialen en producten die vaak in de bouw voorkomen met de bijbehorende milieueffecten en schaduwkosten.

Met no net land take wordt een EU-doelstelling bedoeld om het netto ruimtebeslag voor nieuwe economische activiteiten terug te dringen tot nul in 2050. Net land take staat voor netto ruimtebeslag. De Europese Unie wil dit ruimtebeslag voor economische activiteiten terugdringen tot nul in 2050. Door ruimtebeslag te beperken blijven de baten van de bodem namelijk ook beschikbaar […]

De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is de langetermijnvisie die het Rijk heeft op de Nederlandse leefomgeving, waar klimaatadaptatie, energietransitie en duurzaamheid (circulariteit) onderdeel van zijn.

NTA 8800 is de rekenmethode achter Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG) en energielabels voor de bepaling van de energieprestatie van een gebouw.

Als het energiegebruik van een gebouw (woning, gebouw, wijk, kunstwerk, etc.) over een jaar gemeten tenminste nul is. Dat betekent dat er niet méér energie uit het gas- en elektriciteitsnet gebruikt wordt, dan dat er vanuit duurzame bronnen wordt toegeleverd.

Olifantengras is een grassoort uit Azië die wordt gebruikt als biobased bouwmateriaal. Het is een fijn materiaal voor isolatie of als vulmiddel voor beton.

Het energiegebruik van gebouwen voor zowel de gebouwgebonden installaties als het energiegebruik van de gebruikers van de gebouwen. Samen vormt dit het werkelijke energiegebruik van een gebouw.

Paris Proof is een gebouwde omgeving die past binnen de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs. Dat betekent dat het energiegebruik van bestaande gebouwen met tweederde omlaag moet en dat we bouwen en renoveren binnen het CO2-budget. Om de CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving terug te brengen sturen we op twee zaken: Voor beide heeft […]

Het Paris Proof Commitment is een verklaring van producenten, bouwers, architecten, ontwikkelaars, beleggers, investeerders, vastgoedeigenaren, adviseurs en kennispartijen om zich gezamenlijk in te zetten voor een gebouwde omgeving binnen de operationele en materiaalgebonden Paris Proof-grenswaarden. Het uiteindelijke doel is een CO2-neutrale bouwkolom voor 2040. Hierbij is het van belang dat naast operationele emissies ook materiaalgebonden […]

Een huis (woning of utiliteitsgebouw) met een zeer laag energiegebruik en een goed binnenklimaat, zowel in de winter als in de zomer, zonder traditioneel verwarmings- of koelsysteem.

Een ontwerp van een gebouw waarbij de focus ligt op het verlagen van de gebouwgebonden energievraag. Dit gebeurt door passieve ontwerptechnieken en het stimuleren van energiegebruik met een lage milieu-impact. Voor het creëren van een aangenaam leefklimaat wordt geen warmtevoorziening gebruikt zoals (vloer)verwarming of airconditioning. Warmte wordt gewonnen door goede isolatie en natuurlijke warmtebronnen zoals […]

Benutting van zonnestraling voor de directe verwarming van ruimten. Dit kan bijvoorbeeld door plaatsing van het gebouw op het zuiden of door de aanbouw van een serre. Een zonne-instralingsdiagram geeft informatie over hoe hoog de zon staat op welk tijdstip van de dag, gedurende verschillende jaargetijden.

Productcategorie regels (PCR) zijn regels en richtlijnen die nodig zijn voor de Environmental Product Declarations (EPD).

PPm-indicator staat voor Paris Proof materiaalgebonden indicator. Het rekenprotocol Paris Proof materiaalgebonden stelt partijen uit de keten in staat om te rekenen met de CO2-impact van hun nieuwbouw- en renovatieprojecten aan de hand van hun MilieuPrestatie Gebouwen-berekeningen. Om aan Paris Proof materiaalgebonden CO2-eq. te voldoen, dient het bouwwerk een embodied CO2-eq. waarde per m2 bruto-vloeroppervlakte […]

Een primaire grondstof is een natuurlijk materiaal dat niet wordt aangepast voor gebruik. Denk bijvoorbeeld aan olie, gas of steen. Een primaire grondstof kan ook als basis gebruikt worden voor andere producten zoals benzine of metaal.

Producthergebruik in de bouw is het opnieuw (hoogwaardig) gebruiken van bouwproducten, zonder dat er een extra bewerking plaatsvindt (uitgezonderd schoonmaken of kleine reparatie). De oorsprong zal in de meeste gevallen een sloopproject zijn, maar het kan ook gaan om restanten van bouwprojecten wegens overcompleetheid of afgekeurde producten, bijvoorbeeld omdat de afmetingen niet voldeden. Producthergebruik kan […]

Een productkaart bevat alle informatie rondom een product met betrekking tot materialen, herkomst, levensduur en de milieu-impact per fase in de levenscyclus.

In de Provinciale omgevingsvisie (PROVI) staan de missie, visie en doelen van een gemeente op gebied van de leefomgeving. De PROVI helpt bij het afwegen van belangen en nemen van beslissingen.

PV-cellen staat voor het Engelse Photo Voltaic. Fotovoltaïsche cellen of panelen; ook wel zonnepanelen genoemd. PV-cellen kunnen door het fotovoltaïsche principe uit (zon)licht elektriciteit genereren: zonnestroom. Een PV-cel werkt zowel op direct licht als diffuus licht. Anders dan bij zonnecollectoren heeft schaduw onevenredig grote gevolgen. Als een cel minder licht ontvangt, neemt de productie van […]

De Quick Carbon indicator is een rekenmethode die integraal stuurt op materiaalgebonden én operationele CO2-uitstoot op de korte termijn (tot en met 2040). Sturen op de gehele levenscyclus van een gebouw, zoals bij de MilieuPrestatie Gebouwen (MPG) gebeurt, biedt onvoldoende inzicht in hoe je op (relatief) korte termijn de CO2-uitstoot kan verlagen bij nieuwbouw. De […]

Met de luchtdoorlatendheid (aangeduid met Qv10) wordt bedoeld ‘de luchtvolumestroom (qv) die ontstaat via de kieren en naden die zich tussen de verschillende bouwdelen in de omhulling van een gebouw bevinden, bij een drukverschil van 10 Pascal’.

Bij circulair bouwen worden de R-principes gebruikt om verschillende strategieën aan te geven, waarbij R1 de meest circulaire aanpak is. De R-principes worden ook veel samenvattend benoemd als ‘reduce, reuse, recycle’. Uitgebreider kennen we het 10-R model of de 10-R ladder.

De R-waarde geeft de isolatie- of warmtewaarde van een isolatiepakket weer, uitgedrukt in m2K/W.

Radon is een radioactief edelgas dat niet te zien, ruiken of proeven is, maar wel meetbaar is met speciale apparatuur. Radon komt van nature voor in steenachtige materialen, de bodem, de buitenlucht en het komt (in geringe mate) vrij bij het verbranden van aardgas en het sproeien van water. Bouwmaterialen bevatten ook radon, maar vertonen […]

De Club van Rome bestond uit vooraanstaande internationale wetenschappers. De publicatie van het Rapport bracht het denken over de eindigheid van voorraden op de politieke agenda. Het Rapport van de Club van Rome was getiteld: ‘Grenzen aan de groei’ (1972). Het schetste de situatie dat, als de wereld op dezelfde voet zou doorgaan met energiegebruik […]

De Resistance-waarde (Rc-waarde) zegt iets over de isolatiewaarde van een (spouw)muur, vloer of beglazing. Een hoge Rc-waarde geeft een betere isolatie weer. Voor nieuwbouw zijn minimale Rc-waardes vastgelegd, uitgedrukt in m²K/W. Voor een dak is dit 6,0, voor een gevel 4,5 en voor de vloer 3,5.

Recycling is een circulaire strategie uit het 10-R model (of de 10-R ladder). Recycling staat voor verwerking en hergebruik van materialen. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft recyclen als volgt: ‘materialen en grondstoffen terugwinnen uit afgedankte producten, en hiervan opnieuw producten maken’. Zie ook: het 10-R model of de 10-R ladder.

Renewable Energy Directive (RED) is een richtlijn van het Europees Parlement en Raad ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen. In artikel 2 staan diverse definities, waaronder de definitie voor energie uit hernieuwbare bronnen: ‘energie uit hernieuwbare niet-fossiele bronnen, namelijk: wind, zon, aerothermische, geothermische, hydrothermische energie en energie uit de oceanen, waterkracht, […]

De referentielevensduur is de geschatte levensduur van een product, bouwconstructie of object waarbinnen het moet voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen.

De renovatiestandaard is een overheidsrichtlijn voor de energieprestatie van utiliteitsgebouwen. Het is een vrijwillige richtlijn uitgedrukt in energielabel A met 2 of 3 plusjes, afhankelijk van de functie. Een gebouw dat aan de renovatiestandaard voldoet, en gasloos is, is klaar voor de wetgeving van 2050. Om de klimaatdoelen te halen moeten gebouwen duurzamer worden. Vanaf […]

De restwaarde is de geschatte opbrengst die van een product of materiaal overblijft aan het einde van de levensduur.

Riet kennen we als biobased bouwmateriaal in de vorm van dak- of gevelbedekking. Na het oogsten groeit riet weer vanzelf aan en is dus een hernieuwbare grondstof.

De robuustheid van bouwmaterialen is een BREEAM-NL beoordelingsrichtlijn. Het gaat om het optimaal toepassen van robuuste materialen, minimaliseren van de vervangingsfrequentie en adequate bescherming van blootgestelde gebouwdelen en onderdelen van de projectlocatie. Bij ieder BREEAM-NL keurmerk hoort een beoordelingsrichtlijn. In deze richtlijnen staan per duurzaamheidscategorie de eisen beschreven die aan een duurzaam gebouw of gebied […]

Routekaarten, ook wel roadmaps, geven aan welke stappen en besluiten genomen moeten worden op weg naar Parijs en naar 2030 en 2050. Roadmaps gaan in op techniek, financiering, wet- en regelgeving. Met name de eerste 3 jaren zijn daarbij van belang: dat is de periode waarin de basis wordt gelegd, waarna de versnelling moet intreden.

Het terugleveren van elektriciteit aan het net. Dit kan bijvoorbeeld als zonnepanelen meer energie opleveren dan er wordt verbruikt.

Met schaduwkosten wordt de milieu-impact van gebouwen of producten met speciale berekeningen uitgedrukt in geld. Een duurzaam gebouw heeft lage schaduwkosten, een gebouw dat bijvoorbeeld veel CO2 uitstoot heeft hoge schaduwkosten.

Schapenwol is een biobased bouwmateriaal dat gebruikt wordt voor isolatie. De wol isoleert ook bij een hoge luchtvochtigheid en is daarmee geschikt voor het isoleren van oude gebouwen en een dampopen constructie.

Het schoorsteenprincipe gaat over wie er verantwoordelijk is voor de uitstoot van CO2. Volgens het principe is de sector die de CO2 uitstoot (daar waar de schoorsteen staat) verantwoordelijk. Zo wordt elektriciteit in centrales opgewekt, waarbij deze emissie onder de sector ‘Industrie’ valt (dat is een aparte ‘klimaattafel’ binnen het Klimaatakkoord).

De directe emissies afkomstig van bronnen die worden beheerd of onderdeel zijn van de organisatie. Scope 1-emissies zijn bijvoorbeeld emissies door het brandstofverbruik van het eigen wagenpark en materieel van een organisatie. Naast scope 1 zijn er ook indirecte emissies, scope 2 en scope 3. Samen vertegenwoordigen de scope 1-, scope 2- en scope 3-emissies […]

De indirecte emissies afkomstig van het opwekken van ingekochte energie, stoom, hitte en koeling. De emissie vindt dan niet direct plaats bij de organisatie zelf, maar als gebruiker van energie is de organisatie nog steeds verantwoordelijk voor de bijbehorende uitstoot bij een energieleverancier. Zoals elektriciteitsverbruik of stadswarmte. Naast scope 2 zijn er ook directe emissies, scope […]

De emissies die een indirect gevolg zijn van de activiteiten van een organisatie, oftewel emissies in de keten. Scope 3 emissies zijn onderverdeeld in upstream en downstream. Onder scope 3 vallen bijvoorbeeld inkoop van goederen, zakelijk verkeer van medewerkers (upstream emissies) of oplevering van producten (downstream emissies). Naast scope 3 zijn er ook directe emissies, Scope […]

SDG staat voor Sustainable Development Goals, ook wel de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Deze zeventien doelen zijn in 2015 door alle landen van de Verenigde Naties vastgesteld. Het doel van de SDG is om in 2030 een duurzamere wereld te hebben. De doelen kunnen worden onderverdeeld in vijf grote thema’s: mensen, planeet, welvaart, vrede en partnerschap. Kijk […]

In 2019 maakte 6,2 procent van de Nederlandse bevolking deel uit van een huishouden met een inkomen onder de lage-inkomensgrens. SDG 1 is gericht op de afname van armoede in al haar vormen. Zowel financiële aspecten als de impact van armoede op het leven van mensen maken daar deel van uit.

Dit doel gaat over het verminderen van ongelijkheid tussen landen. Maar ook in eigen land is sociale samenhang onontbeerlijk voor het goed functioneren van de samenleving. Iedereen moet gelijke kansen krijgen om deel uit te maken van de sociale infrastructuur.

Het aanbod van betaalbare woningen bepaalt waar mensen gaan wonen, naast de werklocatie en sociale relaties. Beweging op de woningmarkt is belangrijk voor starters en doorstromers. Buitenshuis is een gezonde en veilige leefomgeving van belang. Meer informatie vind je op de website van SDG Nederland.

Duurzame productie en consumptie, met een efficiënter gebruik van grondstoffen, verlaagt de druk op het milieu en vermindert de afhankelijkheid van die grondstoffen.

SDG 13 is gericht op de aanpak van door mensen veroorzaakte klimaatcrisis. In 2015 is het Parijs-akkoord tot stand gekomen dat beoogt klimaatverandering en de nadelige effecten daarvan te verminderen. De effecten van klimaatverandering vormen een bedreiging voor mens en natuur.

Zeewater vormt het grootste ecosysteem ter wereld. De toenemende negatieve effecten van klimaatverandering, overbevissing en vervuiling vormen een bedreiging voor zowel de intrinsieke waarde van het ecosysteem zelf, als het nut en plezier dat mensen eraan ontlenen.

SDG 15 gaat over bescherming, herstel en duurzaam beheer van het leven op het land in al zijn vormen. Bescherming en herstel van ecosystemen en biodiversiteit kunnen de weerbaarheid tegen toenemende bevolkingsdruk, intensivering van landgebruik en klimaatverandering versterken.

Het ervaren van onveiligheid kan een grote impact hebben op het persoonlijke leven en heeft effect op de welvaart. Doeltreffende, verantwoordelijke en transparante instituties zijn essentieel voor het ontwikkelen en behouden van die welvaart.

Internationale samenwerking is nodig om de capaciteit en middelen te versterken om de duurzame ontwikkelingsagenda uit te voeren. Het realiseren van de doelen vereist samenhangend beleid, een coöperatieve omgeving en het aangaan van nieuwe mondiale partnerschappen.

Vergeleken met andere landen komt ondervoeding in Nederland niet vaak voor. Bij ons ligt de nadruk van dit doel op de duurzaamheid van de voedselproductie en de impact ervan op de kwaliteit van de leefomgeving en het dierenwelzijn. Ook voedselverspilling moet afnemen.

Het voorkomen van voortijdige sterfte veroorzaakt door overdraagbare en niet-overdraagbare ziektes en psychische problemen staat hoog op de VN-agenda. Het aanpakken van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik kan de gezondheid van veel Nederlanders verbeteren.

Adequaat onderwijs is voor mensen in alle leeftijdscategorieën en in alle levensfasen van belang, van voorschoolse educatie tot ‘een leven lang leren’. Onderwijs zorgt ervoor dat de werkenden over vaardigheden beschikken om te kunnen functioneren in een kennisintensieve omgeving.

De mate van gelijkheid wordt onder meer afgemeten aan verschil in beloning voor arbeid, arbeidsdeelname en de positie van mannen en vrouwen in bedrijfsleven en bestuur. Een andere specifieke doelstelling binnen deze SDG is het terugdringen van geweld gericht tegen vrouwen.

De toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen is goed geregeld in Nederland. De focus van deze SDG ligt bij ons op waterkwaliteit en de efficiëntie van watergebruik.

De ontwikkeling en het gebruik van technologieën voor energiebesparing en hernieuwbare energiebronnen zijn een wezenlijk middel om energieverbruik en de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. Dit heeft een positief effect op onze welvaart.

Economische groei is pas duurzaam als kapitaal, arbeid en grondstoffen verantwoordelijk worden ingezet en als winsten en inkomens eerlijk verdeeld worden tussen burgers en bedrijven.

SDG 9 streeft ernaar de mobiliteit en infrastructuur te verbeteren, en de nadelen ervan – zoals tijdverlies als gevolg van files, onveiligheid in het verkeer en druk op het milieu – te verminderen. Ook moet het bedrijfsleven innoveren en verduurzamen.

Secundaire bouwmaterialen zijn gedemonteerde materialen, veelal afkomstig uit sloopprojecten, die opnieuw worden gebruikt. Het zijn materialen die anders als rest- of afvalstof verwerkt zouden worden zoals stalen balken, houten delen, plaatmateriaal, montagesystemen, plafond- en wandsystemen, etc. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft secundair materiaal als volgt: ‘materiaal afkomstig uit eerder gebruik of uit reststromen […]

Secundaire grondstoffen zijn herwonnen, herbruikbare grondstoffen, ook wel stoffen gewonnen uit eerder toegepaste grondstoffen. Ze zijn ingezameld, gescheiden, gesorteerd, geprepareerd of bewerkt en tenslotte verwerkt. Secundaire grondstoffen worden gewonnen door bijvoorbeeld het hersmelten van metalen, ‘pulpen’ van oud papier maar er kan ook worden gedacht aan rogips, vliegas, betongranulaat, hoogovenslakken voor de wegenbouw, etc.

Een sedumdak is één van de uitvoeringsmogelijkheden van een vegetatiedak, ook wel groendak of begroeid dak genoemd. Sedum is een soort vetplant. Een vegetatiedak (of groendak) zorgt voor koelte in de zomermaanden en isolatie in winter.

Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) is een Europese verordening (overheidsbesluit) die in 2021 intrede vond. De SFDR verplicht financiële marktpartijen en financieel adviseurs om in hun financiële jaarverslag te verantwoorden in hoeverre de beleggingen een negatieve invloed hebben gehad op mens en milieu. De verordening heeft als doel om naast de financiële aspecten ook de […]

Het begrip sociale cohesie (samenhang) duidt op de sterkte van sociale banden binnen een samenleving. Sociale samenhang kan zowel op kleine als op grotere schaal bestaan. Op kleine schaal valt te denken aan het gezin, de familie en de vriendenkring. Op grotere schaal bestaat sociale samenhang binnen buurten, verenigingen, kerkgenootschappen, scholen en bedrijven.

Sociale duurzaamheid gaat over duurzame ontwikkelingen die ervoor zorgen dat de toekomstige generatie niet in de problemen komt. Denk bijvoorbeeld aan zorgen voor een schone en gezonde leefomgeving, genoeg biodiversiteit, maar ook sociale cohesie (samenhang) en vertrouwen in de maatschappij.

Split incentive heeft betrekking tot verhuurders en huurders van een (commercieel) gebouw. Het gaat over de duurzame investering(en) die een verhuurder doet waarbij de financiële voordelen voor de huurder zijn, die heeft bijvoorbeeld een lagere energierekening. Een split incentive kan verduurzaming door een verhuurder in de weg staan. Een oplossing kan zijn dat een verhuurder […]

De Smart Readiness Indicator (SRI) is een richtlijn die is geïntroduceerd in het kader van de Europese Energy Performance of Buildings Directive (EPBD). Het doel van de Smart Readiness Indicator is om de energieprestaties van gebouwen in Europa te verbeteren en de weg vrij te maken voor een CO2-arme gebouwde omgeving. Het is een belangrijk […]

Het stappenplan gaat over de 6 verduurzamingsstappen tot een Paris Proof gebouw. De verduurzamingsslag tot een Paris Proof gebouw op het gebied van operationele emissies. Dat betekent dat gebouwen gemiddeld twee derde energie minder mogen gebruiken. De 6 stappen zijn te verspreiden over meerdere jaren of juist meerdere keren opnieuw te doorlopen: Het stappenplan helpt de gebruiker […]

Stro is een biobased bouwmateriaal wat goed gebruikt kan worden voor isolatie van gebouwen. Het werkt brandwerend, heeft een lange levensduur en is een hernieuwbare grondstof. Zie ook: hernieuwbare grondstof.

De levenscyclus van een gebouw is verdeeld over verschillende levensfases, de systeemgrenzen. De fases gaan van A tot D:

Door consumptiepatronen te veranderen vermindert het totale (landelijke) energiegebruik en hiermee de elektriciteitsvraag, terwijl aan dezelfde consumptiebehoefte wordt voldaan. Dit is beter bekend als 'Demand Side Management' (DSM). Dit omvat (maar is niet beperkt tot):

In 2018 is de Transitieagenda Circulaire Bouweconomie (CBE) opgesteld als vervolg op het Grondstoffenakkoord uit 2017 en het Rijksbrede programma ‘Nederland circulair in 2050’. Het Transitieteam Circulaire Bouweconomie (TCB) bestaat uit vertegenwoordigers van overheden en de bouw en GWW-sector. Deze professionals op persoonlijke titel sturen het uitvoeringsprogramma aan. Het transitieteam komt minimaal vijf keer per jaar samen. DGBC is […]

Total Cost of Ownership (TCO) brengt de totale kosten op korte en langere termijn in beeld om een beoogde prestatie te kunnen realiseren. Dus niet alleen de huurprijs van een gebouw, maar ook kosten voor energie, schoonmaakonderhoud, bouwkundig onderhoud, beveiliging, bouwkundige aanpassingen, parkeerkosten, enzovoort. Deze benaderingswijze komt voort uit de ICT-branche met als doel inzicht […]

Een kringloop gericht op het (gedeeltelijke) hergebruik van producten en materialen die niet biologisch afbreekbaar zijn. Lexicon Circulaire Bouw van Platform CB’23 beschrijft het als volgt: ‘cyclus waarin producten, onderdelen en materialen worden hersteld (door menselijk handelen) om weer als producten, onderdelen en materialen te kunnen worden gebruikt”. Het tegenovergesteld van de technische kringloop is […]

Thermische weerstand is een ander woord voor warmteweerstand, ook wel R-waarde. Zie ook: R-waarde.

Dit is de optelsom van het oppervlak van de asset en het perceel. Buitenruimtes waar zonlicht wenselijk is voor ecologisch waarde of het verblijven van mensen mogen uitgesloten worden. Bijvoorbeeld een speeltuin of plantsoen.

TPAC staat voor Timber Procurement Assessment Committee. Dit is een commissie die verschillende houtcertificeringskeurmerken toetst op inkoopcriteria zoals bijvoorbeeld duurzaam bosbeheer. De commissie rapporteert hierover aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en geeft advies met betrekking tot inkoop. Het is voor de overheid verplicht om alleen nog 100% duurzaam hout in te kopen.

Een transitie is een structurele verandering van de maatschappij, die het resultaat is van op elkaar ingrijpende en elkaar versterkende grootschalige technologische, economische, ecologische, sociaal-culturele en institutionele ontwikkelingen. Een transitie is een procesinnovatie die een (deel van de) maatschappij compleet verandert en als vernieuwing de grenzen van organisaties overstijgt.

Trias Energetica is een strategie voor zo duurzaam mogelijke energievoorziening, ontwikkeld door TU Delft (C. Duijvestein) en gebaseerd op de Trias Ecologica. De strategie bestaat uit drie stappen, die je na elkaar moet zetten, niet naast elkaar. Het principe van deze trias is dat stap 1 de meest duurzame stap en stap 3 relatief de […]

Triple P staat voor People – Planet – Profit/Prosperity. De term Triple P komt voort uit het concept van de triple bottom-line zoals uitgewerkt door John Elkington in zijn boek Cannibals with Forks (Elkington, 1998). De triple bottom-line geeft aan dat een organisatie in haar bedrijfsvoering gelijkwaardig rekening moet houden met de volgende drie aspecten: […]

UNFCCC staat voor United Nations Framework Convention on Climate Change. Dit laat zich vertalen naar een entiteit binnen de Verenigde Naties die zich inzet om klimaatverandering door menselijk handelen te voorkomen. De UNFCCC is in werking getreden in 1994 en wordt ondersteund door 198 landen.

Om te komen tot een indicatie van de uitstoot op dit moment, maken we gebruik van een methode uit het Verenigd Koninkrijk en die daar ‘upfront embodied carbon’ heet. Via deze methode kijken we alleen naar de broeikasgasemissies van bron tot realisatie van het bouwwerk; upfront embodied carbon geeft die per m² bouwwerk weer. De […]

Upstream emissies verwijzen naar de uitstoot die plaatsvindt in de toeleveringsketen vóór de productie of de aankoop van goederen en diensten door een organisatie. Het zijn de emissies die ontstaan tijdens de extractie, productie, verwerking, transport en distributie van grondstoffen en materialen die worden gebruikt in de activiteiten van een organisatie. Dit is onderdeel van […]

Bij Urban Mining is het van belang om na de sloop van gebouwen goed te kijken wat herbruikbaar is en op welke manier. Deze manier van sloop wordt ook wel Urban Mining genoemd, waarbij de bestaande (of gesloopte) stad wordt gezien als een mijn om grondstoffen uit te winnen. Urban Mining is een belangrijke pijler […]

Utiliteitbouw zijn gebouwen bestemd voor een andere functie dan wonen.

De Vamil is een fiscaal voordeel, waarmee de overheid ondernemers stimuleert te investeren in milieuvriendelijke en innovatieve bedrijfsmiddelen. De Vamil is een belastingvoordeel-regeling van de Nederlandse overheid voor duurzame maatregelen. Bedrijven kunnen hier gebruik van maken wanneer ze een milieu-investering doen Met de Vamil kan een bedrijf 75% van de investeringskosten afschrijven. De Vamil wordt […]

Begroeid dak, meestal uitgevoerd als ‘extensief vegetatiedak’. Op de dakbedekking bevindt zich een relatief dunne substraat-laag waarin sedum-plantjes (een soort vetplantje), grassen, mos en/of kruiden wortelen. Een tuindak of ‘intensief vegetatiedak’ bestaat uit een dikke laag aarde op een waterkerende laag waarin een variëteit aan planten en zelfs bomen kunnen groeien.

Vernieuwbare of biotische grondstoffen worden gedefinieerd als grondstoffen die zich binnen 100 jaar vernieuwen. Het gaat hier om materialen waarvan het verbruik niet groter is dan wat de natuur kan produceren. Het bekendste voorbeeld is hout. Van belang daarbij is dat het hout op duurzame wijze is geproduceerd. Naast vernieuwbare grondstoffen bestaan hernieuwbare grondstoffen. Met […]

De vijf V’s staan voor voortplanting, veiligheid, voedsel, verbinding en variatie en zijn de basisprincipes voor het creëren van een habitat. Zonder een evenwichtige balans in de verschillende V’s is het voor soorten moeilijk om van de geboden maatregelen gebruik te maken. Zonder voedsel in de buurt zal een soort ook geen gebruik maken van […]

Vlas is een plantaardig, biobased bouwmateriaal met een lange levensduur. Het wordt onder andere gebruikt voor isolatie en heeft een grote CO₂-opslag.

Een wadi is een voorziening voor de infiltratie van regenwater. Het is een laagte waarin het regenwater zich kan verzamelen en in de bodem kan infiltreren. Meestal is een wadi beplant met gras of biezen. Een wadi helpt verdroging van de bodem tegen te gaan, vormt een buffer bij overvloedige regenval en draagt bij aan […]

Een warmtenet is een ondergrondse verbinding van leidingen die warm water vervoeren naar gebouwen en huizen. Een ander woord hiervoor is stadsverwarming.

Een warmtepomp onttrekt warmte aan een bron, bijvoorbeeld grondwater, verhoogt de temperatuur en staat die hogere temperatuur weer af aan een ruimte. Een warmtepomp komt pas goed tot zijn recht in combinatie met lage temperatuurverwarming, bijvoorbeeld vloer- of wandverwarming, omdat LTV functioneert bij relatief lage temperaturen (ca. 35 ºC). Daardoor hoeft de warmtepomp de warmte […]

De warmteweerstand zegt iets over de isolatie van een constructie, bijvoorbeeld de vloer of gevel. We noemen dit ook wel R-waarde, deze wordt uitgedrukt in m² K/W. Een hoge R-waarde betekent goede warmteweerstand, dus goede isolatie. Zie hiervoor ook: R-waarde.

Waterbesparing of de beperking van het gebruik van drinkwater is een van de doelstellingen van duurzaam bouwen, omdat het bereidingsproces van schoon water steeds kostbaarder wordt. Voor dat bereidingsproces zijn chemicaliën nodig, maar ook energie, gebouwen en ruimte. Tweederde van het drinkwater wordt bereid uit grondwater, dat schaarser wordt en waardoor de grondwaterstand op veel […]

Een kwaliteitsfactor die vooral bij de stedenbouw van belang is. De waterkwaliteit geeft de chemische en microbiologische samenstelling van grond- en oppervlaktewater. De waterkwaliteit is een indicatie voor de ecologische kwaliteit van een gebied en geeft de mogelijkheid aan voor drinkwaterwinning.

WEii staat voor Werkelijke Energie intensiteit indicator: kortweg het energiegebruik van een gebouw in kWh/m². WEii geeft eenvoudig aan hoe een gebouw presteert. De WEii-score van een gebouw wordt berekend op basis van het werkelijke, gemeten energiegebruik en de gebruiksoppervlakte van het gebouw. De WEii is daarmee een betrouwbare indicator voor de energie-efficiëntie van een […]

WENG staat voor Werkelijk Energieneutraal Gebouw. Aan de nieuwbouw zijn BENG-eisen gekoppeld (Bijna Energieneutrale Gebouwen), waardoor operationele emissies daar voor een groot gedeelte al onder de aandacht zijn. Door DGBC wordt daarnaast gestreefd naar een Werkelijk Energieneutraal Gebouw (WENG). De WENG wordt berekend met de Werkelijke Energie intensiteit indicator (WEii). De klasse WENG (werkelijk energieneutraal) […]

World Green Building Council (WorldGBC of WGBC) is een internationaal non-profit netwerk van Green Building Councils wereldwijd en zet zich in voor een duurzame gebouwde omgeving. Dutch Green Building Council (DGBC) is onderdeel van World Green Building Council. WorldGBC is de grootste internationale non-profitorganisatie die invloed heeft op de markt voor duurzaam bouwen. De WorldGBC […]

Met het Witte vlekkenproject wil Stichting Nationale Milieudatabase (NMD) het aantal categorie-1 en -2 milieuverklaringen vergroten.

Naast de klassieke levering van elektriciteit en warmte is het ook mogelijk om warmte en elektriciteit gelijktijdig lokaal te produceren. Een motor drijft een generator aan voor de productie van elektriciteit; de vrijkomende warmte wordt gebruikt voor verwarming. We spreken dan van warmtekrachtkoppeling (WKK). Met een goed uitgevoerde WKK kan 10 tot 20% energiebesparing gerealiseerd […]

Het opslaan van warmte of koude ten behoeve van respectievelijk verwarming of koeling, bijvoorbeeld van (tap)water of een gebouw. Een systeem voor de korte termijn is bijvoorbeeld het voorraadvat van een zonneboilersysteem. Een systeem voor langere termijn of seizoenopslag is warmte- en koude-opslag bijvoorbeeld in een aquifer. Sommige partijen hanteren de term Koude-/Warmteopslag (KWO). Zie […]

Whole Life Carbon (WLC), of de totale CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving, gaat over materiaalgebonden emissies én operationele emissies. De WLC-aanpak is een nieuw perspectief over verduurzaming in de bouwsector dat verder gaat dan alleen het reduceren van CO2 in de gebruiksfase (operationele emissies). Ook het bouwproces en het materiaalgebruik veroorzaken CO2-uitstoot (materiaalgebonden emissies). Zie […]

Warmteterugwinning (WTW) is een algemeen principe waarbij de warmte van afgevoerde lucht, water (of eventueel een ander medium) wordt overgedragen aan verse, nog niet opgewarmde lucht of water. Warmteterugwinning heeft een paar bekende toepassingen:

Zero Emission Building (ZEB) is een emissievrij gebouw. ‘Zero emission’ is de eindnorm waar in 2050 alle gebouwen aan moeten voldoen binnen de Europese Unie. Onder ZEB wordt een gebouw met een zeer hoge energieprestatie verstaan, dat geen CO2-emissie meer veroorzaakt. De ZEB wordt ingevoerd als nieuwe norm voor alle nieuwe gebouwen vanaf 2030. Vanaf […]

Zongerichte verkaveling is het zodanig inrichten van een gebied dat zoveel mogelijk zonlicht op minimaal één van de gevels valt, waardoor passieve zonne-energie optimaal benut wordt. Ook heeft de verkaveling (deels) invloed op de mogelijkheid actieve zonne-energie toe te passen.

Een zonneboiler zorgt ervoor dat het maken van warm tapwater minder energie kost. Er zijn zonneboiler-systemen die ook bijdragen aan de ruimteverwarming, bijvoorbeeld in combinatie met een lage- temperatuur afgiftesysteem. Op het dak ligt een zonnecollector die het zonlicht opvangt. De vloeistof die door de collector stroomt, wordt door het zonlicht verwarmd. De collectorvloeistof verwarmt […]

Een zonnepaneel is een paneel met PV-cellen dat elektriciteit opwekt. Zie ook: fotovoltaïsche cellen.

Zwart water is afvalwater verontreinigd met fecaliën, dus afkomstig van toilet. Na enige tijd kleurt dit water zwart van kleur. Zie ook: grijs water.