Aan intenties geen gebrek; De ‘eagerness’ is voelbaar, de oplossing van de puzzel zichtbaar, maar de onduidelijkheden in het pad er naartoe maken dat we allemaal enigszins vertwijfeld en vol energie een kant op rennen. De Circulaire Economie is een complex en vooral integraal vraagstuk. De ingewikkelde samenhang van individuele componenten in gebouwen, het bouwproces, en de onderlinge samenhang tussen ketenpartners maakt het vinden van de oplossing van de puzzel er niet eenvoudiger op. Een geslaagde circulaire oplossing vereist minimaal beweging van de huidige samenwerkingsverbanden en contractvormen om een integrale aanpak van die oplossing te faciliteren.
Verantwoordelijkheden verleggen
De huidige ontwikkelaanpakken en contractstrategieën zijn er nog steeds op gericht om de verantwoordelijkheden van de vorige stap te verleggen naar de volgende partij in de ontwerp/realisatie-keten. Het spel is in dat opzicht nog steeds klassiek: per fase probeert de partij die op dat moment opdrachtgever is de CAPEX (Capital Expenditures) te reduceren, terwijl de opdrachtnemer probeert de CAPEX te laten groeien. In de meeste stappen van contracteren worden geen prestatie-uitdagingen neergelegd om de CAPEX+OPEX (Operating Expenditures) te optimaliseren.
De noodzaak om deze constructies en contractvormen te wijzigen is niet nieuw en staat in die zin los van een circulaire oplossing. Het is een klassiek verhaal; we hebben het er al 30 jaar over, maar kennelijk blijven wij bij dezelfde constatering.
Is het daardoor onhaalbaar?
Het is vooral belangrijk om met elkaar in discussie te gaan over de mogelijkheden van circulaire economie. Nog belangrijker is het om aandacht te geven aan de digitale stappen die al wel worden gezet. Vanuit verschillende kanten wordt er door vooruitstrevende koplopers gewerkt aan de puzzelstukjes die samen het complete plaatje zullen gaan vormen.
Nee hoor!
Vernieuwende banken zoals ASN Bank zijn transparant over financieringsmogelijkheden van ‘groen geld’. Projecten betalen minder rente doordat de particulieren, die hun geld inleggen voor de financiering van die projecten, al een fiscale beloning voor hun geld krijgen. Met zogeheten ESCO (Energieservingcompanies) of via bedrijven die leasecontracten aanbieden, kunnen projecten al buiten de eigen balans gefinancierd worden. Dat geeft verlichting voor de beperkte financiële middelen die bedrijven hebben. Zo optimaliseren leveranciers zoals Mitsubishi Elevator Europe en Thermaflex hun producten en productieproces en werken ze intensief samen met ketenpartners, waarbij constructies worden bedacht om cirkels rond te maken en win-win situaties te realiseren. Ingenieursbureaus werken aan voorwaartse integratie door ontwerpen consumentvriendelijk en flexibel te houden en aan achterwaartse integratie door productie en (de)montage direct aan te sluiten, bijvoorbeeld door geprinte objecten en volledig demontabele gebouwen. Ook overheden doen pogingen om bouw- en beheerbudget bij elkaar te brengen voor een integrale uitvraag. Het leveren van een dienst staat hier centraal en niet meer het leveren van een product. Korte verdien modellen, veelal geënt op vervanging, wijzigen naar langetermijnverdienmodellen.
Techniek en digitalisering maken het verschil
De kans is groot dat de feitelijke ontwikkeling richting een circulaire economie niet het gevolg zal zijn van een aanpassing in het bestaande bouwproces, maar zal worden gedreven door techniek en digitalisering; bijvoorbeeld door praktische oplossingen die mogelijk worden door de toepassing van de digitalisering van ontwerp, fabricage en beheer.
Ruimte geven aan koplopers
Zoals Apple de regels voor grote softwarebedrijven heeft veranderd, Uber dit doet voor de taxiwereld en Tesla de markt voor elektrisch rijden open wrikt, zo zullen open data, smart technologie, internet der dingen, digitaal ontwerp en fabricatie; of een combinatie van deze en andere technieken de manier waarop de bouw momenteel wordt georganiseerd drastisch gaan veranderen, waardoor de spelregels zullen worden herzien. Het is hierbij een kwestie van de koplopers de ruimte geven die ondanks de vele barrières op het pad wel een verandering teweeg weten te brengen.
Christa de Vaan, Sander den Blanken, ARUP.
Deze blog is geschreven naar aanleiding van het DGBC Congres Circuliar Gebouwde omgeving.
