Circulaire gebouwen; wat zijn dat, welke principes liggen hierachter en welke oplossingen dragen hieraan bij? Tijdens deze zoektocht op het DGBC Seminar Circulaire Gebouwen in De Staart (Apenheul) in Apeldoorn ging het over de natuur als inspiratiebron voor de mens: we zijn voor 25% familie van rijst en moeten leren van apen en woestijnratten. Het ging over de gebouwen: De Staart is een opmaat naar een circulair gebouw. En het ging over circulaire oplossingen: een termietenheuvel heeft geweldige natuurlijke airconditioning.

Wij vreten alles kaal

Lydia Fraaije (Biomimicry NL & Fraai architecten) stelde dat wij mensen sinds de Industriële Revolutie boven de natuur zijn gaan staan. En dat we nu druk bezig zijn om weer onderdeel te worden van die natuur. Het valt allerminst mee. Hoewel een kwart van ons DNA hetzelfde is als dat van rijst “je zou kunnen zeggen dat wij familie zijn van rijst”, lijkt het witte korreltje veel beter in het ecosysteem te passen. “Wij lijken wel een plaag, we vreten alles kaal”, aldus Fraaije.

Woestijnratten en honingraat

Onze inspiratiebron zou daarom de natuur moeten zijn. Biomimicry noemen we dat. Kijk goed naar de dieren, bijvoorbeeld de Namibische woestijnrat, die in de droogte van de woestijn het vocht dat uit de nachtelijke mist ontstaat, opvangt op zijn rug en zo in zijn bek laat glijden. “Dit principe kunnen wij ook gebruiken”, aldus Fraaije. Kijk ook goed naar de vormen uit de natuur en gebruik die bij het ontwerpen van gebouwen. Door zijn zeskantige vorm verandert een honingraat een wervelwind in een zeer rustig briesje. Het zorgt daarmee voor een zeer natuurlijke ventilatie. Doe er je voordeel mee.

Weg met de airco

Ben Bronsema (raadgevend ingenieur en docent/onderzoeker, TU Delft) doet onderzoek naar natuurlijke ventilatie. Het is een van de oplossingen om tot een circulair en tevens gezond gebouw te komen. Weg dus met de airconditioningssystemen, vindt hij. Bronsema kijkt vol bewondering naar de termieten. Die maken met z’n allen  - soms wel meer dan 100.000 – een metershoge termietenheuvel en zorgen voor uitstekende ventilatie; als het buiten 45 graden is, dan lukt het ze om het binnen relatief koel te houden, zo’n 30 graden.

Earth, Wind & Fire

Bronsema ontwikkelde het Earth, Wind & Fire-concept, waarmee op natuurlijke wijze gebouwen kunnen worden voorzien van frisse lucht. De wind en zonlicht komen binnen door een deels open dak, de lucht wordt naar behoefte gekoeld of verwarmd, gedroogd of bevochtigd in een schacht, en via een andere schacht wordt zonne-energie geoogst en opgeslagen. De methode is getest en kan vandaag nog worden toegepast.

Naar circulair materiaalgebruik

Het congres vond plaats in een gebouw aan de rand van de Apenheul. De Staart, waar ook DGBC participant CFP is gevestigd, is ontworpen met oog voor de natuur. Niet alleen in vorm (met een zichtbaar skelet en 32 allemaal verschillende spanten), maar ook in energieverbruik. Het gebouw is zeer energiezuinig. Ronald de Graan (Kubus BV) vertelde over het gebouw uit 2010, over de ontwikkeling van BIM en over de focus op circulair materiaalgebruik. Het materialenpaspoort kan daarbij helpen, stelde hij.

Van rijst naar apen

Nog meer dan op rijst lijken wij mensen op apen, besloot Daniël Seesink (Gedragsbioloog, Bewust Zoo!). Voor 98,6% op precies te zijn. Dat is de reden dat we veel naar apen moeten kijken, zeker ook om duurzaam gedrag te kennen, te herkennen en te benutten. Apen hebben drie primaire drijfveren: beloning, angst en empathie. Stuur, als het gaat om circulair ondernemen, ook bij mensen op die drijfveren, is daarom het devies. Alhoewel: bij de Bonobo’s wordt de beloningsdrijfveer voornamelijk gestimuleerd door seksueel contact. Of we dit nu moeten overnemen in het bedrijfsleven…

Bekijk de terugblik op het DGBC Seminar Circulaire Gebouwen op de speciale terugblikpagina.