Zeven maal impact over energie en binnenluchtkwaliteit

Bij TVVL vond vandaag een lezingendag plaats over energie en binnenluchtkwaliteit. Maar liefst zeven lezingen stonden op het programma: over een keurmerk voor het werkelijke energieverbruik, kansen van integraal ontwerpen, Zero Energy Hospitals, gelijkkspanning in de gebouwde omgeving en meer. Zeven verslagen in een notendop:

Workshop 1 : Keurmerk écht energieneutraal gebouw, door Michiel van Bruggen (De Energiemanager)

Michiel van Bruggen (De Energiemanager) vraagt in deze workshop aan het publiek of we beter het werkelijke energiegebruik moeten beoordelen. Wellicht is een keurmerk Werkelijk Energie Neutrale Gebouwen (WENG!) de oplossing?

Hij geeft aan dat uit onderzoek is gebleken dat er een factor 11 kan zitten tussen het energiegebruik van woning A en woning B terwijl deze eenzelfde EPC-waarde kennen. Deze discrepantie tussen berekend energiegebruik en werkelijk energiegebruik wordt door het publiek gedeeld, maar door de consument niet begrepen. Volgens eigen onderzoek in het publiek blijkt dat het werkelijke energiegebruik van een woning gemiddeld een factor 2 hoger ligt dan middels een EPC is berekend. Dit komt voornamelijk door de invloed van de gebruiker met een sterk wisselend gebruikspatroon.

De invloed van die gebruiker kan niet buiten beeld blijven. Immers, een gebouw zonder gebruiker is altijd energieneutraal omdat het gebouw leeg staat. Juist het meten van de energie als een gebouw in gebruik is geeft de mogelijkheid om weer terug naar het ontwerp te gaan voor evaluatie en verbeteren. Maar er zijn al veel keurmerken in omloop. Toch kan een stempel die aangeeft dat een gebouw werkelijk energieneutraal is op steun uit het publiek rekenen. TVVL en DGBC gaan verkennen of het zinvol is een community of practice op te richten die zich verdiept in de indicatoren van een WENG(!).

Workshop 2: Kansen door integraal ontwerp, door Daniël de Witte (iLINQ) en Menno Kooistra (Tank)

Daniël de Witte (iLINQ) en Menno Kooistra (Tank) ontwerpen geen gebouwen maar een leefomgeving. Er is geen gebruiker die om een gebouw vraagt, het gaat juist om een leefomgeving waarin ze prettig kunnen wonen én werken. Architect Menno Kooistra laat aan de hand van de projecten die worden gerealiseerd in Wetserpark-West in Amsterdam zien dat er veel diversiteit is in de kijk op een duurzaam gebouw. Circulair, shared economy, energieneutraal, BREEAM-NL; het zijn allemaal concepten waarmee invulling kan worden gegeven aan een duurzaam gebouw. Er is geen één waarheid, alleen hebben zijn plus- en minpunten die passen bij een bepaald soort gebruiker. Daniël de Witte werk vaak met Menno Kooistra om out-of-the box oplossingen te bedenken in een snel veranderende omgeving. Zo heeft hij samengewerkt aan het appartementencomplex De Voortuinen, waarbij in plaats van 2 liften er 4 liften zijn geplaatst, maar dan met de ontsluiting direct op de balkons van de appartementen. In Amsterdam zijn er namelijk veel klachten over geluidsoverlast op de gemeenschappelijke ruimtes van appartementencomplexen, bijvoorbeeld door verhuur via AirBNB. Door ieder appartement zijn eigen ontsluiting te geven, hebben andere appartementen er geen last van en het levert nog extra vierkante meters oppervlak op ook.

Workshop 3: Multidisciplinair Ontwerpen BENG door Martijn Geurts (INNAX)

Martin Geurts van INNAX heeft inmiddels ervaring met het ontwerpen van een gebouw dat een energiegebruik heeft dat voldoet aan de toekomstige BENG norm. Bijvoorbeeld Alliander in Duiven en de appartementen van het Amstelkwartier in Amsterdam. Hij heeft ervaren dat voor het behalen van de toekomstige BENG norm de oplossingen van meerdere disciplines samengevoegd moeten worden. Architecten, advies- en installatiebedrijven en opdrachtgevers kunnen alleen een samenwerking aangaan als er begrip is voor elkaars oplossingen en problemen, maar bovenal is is het noodzakelijk om vaardigheden te combineren om zo tot de optimale oplossing te komen.

In het kader van het Europese onderzoek PLOF/TRAC (H2020) is door Nederland geïnventariseerd of er voldoende ‘match' is tussen de beschikbare kennis bij de verschillende disciplines en de benodigde kennis om BENG gebouwen te kunnen ontwerpen. Hier blijkt nog opleiding nodig! TVVL heeft de benodigde kennis opgenomen in een tweedaagse training. De training is gebaseerd op een omvangrijke database aan kennis die is samengebracht in diverse Europese projecten.

Workshop 4: Realizing (nearly) Zero Energy Hospital Buildings together, door Wim Maassen (Royal HaskoningDHV)

In de workshop 'Realizing (nearly) Zero Energy Hospital Buildings together' door Wim Maassen (Royal HaskoningDHV) wordt het publiek uitgedaagd om mee te denken aan de energie-oplossingen voor ziekenhuizen. Bij ziekenhuizen staat energiebesparing namelijk nog lang niet op de eerste plaats. Het gaat daar vooral om de patiënten en de bedrijfszekerheid. Maar de energie-eisen worden wel aangescherpt.

Het is nu al zeer uitdagend voor een ziekenhuis om 10-20% beter te presteren dan de EPC-eis. De nieuwe BENG eis zal daar nog een stuk onder liggen, circa de helft van de huidige EPC, terwijl het energiegebruik van de huidige reeds bestaande ziekenhuizen circa 3 keer de toekomstige BENG eis zijn. Hoe kunnen we dan toch aan die strenge eis gaan voldoen?

Door het publiek wordt veel gedacht aan mogelijkheden om de patiënten in het ziekenhuis meer vrijheid te geven. Vaak is de temperatuur en ventilatie in een ziekenhuis op de beddenkamers allemaal op één niveau. Maar veel beddenkamers staan leeg totdat er nieuwe patiënten komen, en sommige patiënten willen helemaal geen 21 graden. Wim Maassen neemt de resultaten van het publiek mee in zijn onderzoek.

Workshop 5: (Nieuwe) Gelijkspanning in de gebouwde omgeving, door Epko Horstman (BSRi)

Epko Horstman van BSRi neemt ons mee terug naar de 'Current War’ die heerste tussen Thomas Edison (gelijkspanning) en Nikola Tesla (wisselspanning). De oorlog is destijds gewonnen door Tesla omdat er nog onvoldoende technieken waren om de ‘oude’ gelijkstroom beheersbaar te maken voor grote vermogens. Het probleem lag hem daarbij vooral in de spoeltechnieken die gebruikt werden. Er is in korte tijd echter veel veranderd, waar 10 jaar de voedingsblokken van een laptop nog zo groot waren als een baksteen is het tegenwoordig, door geavanceerde chiptechnieken, mogelijk geworden om gelijkstroomomvormers in kleine behuizingen te verwerken. Epke Horstman pleit voor een overgang naar gelijkstroom omdat er volgens zijn zeggen vele voordelen zitten aan een overgang: minder verliezen door sluipverbruik in de omvormers, grotere vermogens met minder koper, en met de nieuwe technieken voor gelijkstroom is het volgens hem ook nog veiliger en gezonder.

Bovendien heeft iedereen in huis al gelijkstroom; een computer, smartphone, televisie, LED verlichting etc zijn allemaal technieken die van gelijkstroom gebruik maken. En dit zijn wel de apparaten van de toekomst. Epko heeft zelf de proef al op de som genomen door de accu van zijn elektrische auto aan te sluiten op de stoppenkast van zijn woning, hij wil niet iedereen aanraden om nu hetzelfde te doen, maar het meeste bleef gewoon werken. De overhang lijkt dus helemaal niet zo groot.

Workshop 6: De invloed van ventilatie en binnenlucht op slaapkwaliteit, door Atze Boerstra (BBA Binnenmilieu)

In de afsluitende sessies van het seminar bij TVVL in Woerden nemen Atze Boerstra en Lisje Schellen het publiek mee in de parameters die de comfortbeleving van de mens beïnvloeden. Atze Boerstra is met een onderzoek bezig naar de invloed van ventilatie en binnenluchtkwaliteit op de kwaliteit van het slapen. Hij heeft is bezig met het literatuuronderzoek en laat de resultaten van diverse onderzoeken zien. Zo is aangetoond dat slapen met het raam open de slaapkwaliteit verbetert!

Workshop 7: Microklimatisering door Lisje Schellen

Met de presentatie van Lisje Schellen van de TU Eindhoven duiken krijgen we als toetje nog een prachtig uitweiding over het effect van microklimatisering op de klimaatbeleving. Ze toont met verschillende academische onderzoeken aan dat er een duidelijk verschil is in de klimaatperceptie tussen de man en de vrouw, maar ook zeker tussen jong en oud. Het is dus eigenlijk vreemd dat we gebouwen op één temperatuur ontwerpen terwijl het juist wenselijk is verschillende temperaturen in te stellen. Zo hebben vrouwen bijvoorbeeld veel vaker last van koude handen, met ventilatie per werkplek kan je hier een oplossing voor bieden. Tenslotte toont ze aan dat mensen best adaptief op een klimaar kunne reageren, het is prima als de temperatuur in een gebouw gedurende de dag stijgt. Na enkele dagen raken we hier aan gewend en ervaren we het klimaat op eenzelfde niveau als dat we de minnetemperatuur strak op 21 graden houden. Maar het kan wél een significante energiebesparing opleveren doordat we bijvoorbeeld veel minder hoeven te koelen. Zolang je maar wel de mogelijkheid geeft om individueel nog een beetje bij te stellen.

Nieuws