Wat de consument wil, kon AM onderzoeken in de tien houtbouwprojecten waarmee de ontwikkelaar nu ervaring mee heeft. Het gaat dus nog om relatief kleine aantallen, maar uit onze peiling komt naar voren dat twee-derde van de bewoners geen bezwaren heeft tegen hout als bouwmateriaal. Sommigen juichen het zelfs toe. De overige een-derde heeft kritische vragen, zoals ‘waar de bomen vandaan komen’. Markus: “Dat is echt een les voor ons. Als wij een houtbouwproject doen, dan moeten we dus de herkomst van het hout vermelden.”
.jpg)
De Omloop, Utrecht (Bron: AM; Ontwerp: MEESVISSER)
In die een derde zitten ook praktische vragen over geluid, brandveiligheid en onderhoud. Want: 'hout kan toch rotten?' "Het leuke is dat onze standaardwoningen – van beton – al een houten voor- en achtergevel hebben. Dat beseffen de mensen vaak helemaal niet. Het is wel na te lezen in de technische staat, maar op bijvoorbeeld Funda wordt ook de bouwtechniek niet vermeld. En eigenlijk is dat ook niet heel bijzonder. In vooroorlogse woningen zoals uit de jaren ’30 zitten vanzelfsprekend houten vloeren en allerlei andere elementen van hout. Niemand let daarop.”
Hout is overigens niet een afknapper, noch een speciale overweging voor een positieve keuze. “Mensen vinden het gewoon een leuke woning, met een tuintje.”
Kolenkachels
“Wat betekent houtbouw voor de architectuur van de woning, de kwaliteit van de woonbeleving, het gebruik ervan? Daar moet het over gaan als je samen nadenkt over verduurzaming van de bouw”, zo vat Alberts van INBO het samen.
Ook hij kijkt naar de historie van de afgelopen honderd jaar woningbouw: “Ooit kregen huizen schoorstenen, voor kolenkachels. Die verdwenen weer met de gasketels en hun zwarte pijpjes, omdat we op het gas gingen. Nu verdwijnen die en komen er buiten grotere warmtepomp-units. Maar niemand denkt erover na hoe die eruit komen te zien, want het is vaak een soort toevoeging. Zelfs de welstandscommissie zegt ‘als er een installatie moet komen, zet er dan maar iets omheen’.”
Alberts is kritisch op die gang van zaken: “Waarom doen we dit niet integraal, vanaf het schetsontwerp? Voor je het weet, kom je pas in een VO- of DO-fase de installateur tegen die – terecht duurzamer wil werken en dus – meer ruimte nodig heeft voor een warmtepomp. In een project is het dan al te laat. Hetzelfde geldt voor de constructie, voor houtbouw. Daar moet je van tevoren over nadenken. Hout heeft grote impact, op hoe de bouw er uit komt te zien. Het biedt ook nieuwe mogelijkheden. Hout geeft veel nieuwe kansen.
The Cardinal in Bajeskwartier, Amsterdam (Bron: AM, Schroders Capital, AT Capital; Ontwerp: OMA)
Maar naast kansen zijn er ook risico’s en leermomenten. Markus weet uit de verschillende houtbouwprojecten van AM dat er eerst veel geleerd moet worden – in de praktijk. “Je moet het proces minstens een keer helemaal doorlopen. Je moet als ontwikkelaar op andere dingen letten dan bij betonbouw. Het kost best veel tijd om ervaring op te doen, om mensen ervaringsdeskundige te maken in een nieuwe manier van bouwen en ontwikkelen. We hebben in-company trainingen gepland om dit proces te versnellen maar uiteindelijk is het echte projectervaring die telt.”
Betaalbaar maken
Pas dan kan er opgeschaald worden. En ook die ontwikkeling is niet blindelings het grote doel, meent Alberts. “Het gaat niet om opschalen, maar om betaalbaar maken. En dan wel integraal en duurzaam. “Je moet je productieprocessen op de juiste manier opschalen zodat het duurzaam wordt ingericht. Dat zit allemaal aan elkaar verbonden. Je moet niet een fabriek bouwen waar heel veel woningen uit komen, als je niet hebt geregeld dat je bos duurzaam wordt beheerd én hebt geregeld dat je materialen uit het bos op een goede manier naar je bouwplaats toe komen."
Linck, Oss (Bron AM; Ontwerp: KCAP)
Ondanks alle noodzakelijke voorwaarden vindt Alberts toch houtbouw de beste manier om duurzame woningen te bouwen. “Wij zien hout op dit moment als ‘het meest laaghangend fruit’ om de bouw op grote schaal te verduurzamen. Dat klinkt een beetje gek, want houtbouw is nog steeds in de experimenteerfase, maar het ligt het meest voor de hand om daar versnelling in aan te brengen. Daarom zeg ik ook: ‘Hout is gewoon een bouwmateriaal’, het is niet de heilige graal om de bouw duurzaam te maken. Het is wel een middel om duurzaam te kunnen bouwen.
"We maken buurten"
Daarbij is het zaak om de goede partners te vinden. “Je moet het echt hebben van de partijen die er nu commitment aan willen geven om deze dingen te gaan doen. Bedrijven, personen, die zien dat het meerwaarde heeft om de standaard ontwerp-, bouw- en ontwikkelketens aan te passen. En dat moet je echt samen gaan doen, want we maken buurten. Elkaar kunnen begrijpen en willen begrijpen, daar gaat het om”, aldus de INBO-architect.
“Bij design & build inschrijvingen zitten we wel vaker aan tafel met alle partijen. Dan maken we een schetsontwerp met gevels eraan. Maar ook de installateur en de constructeur zitten dan al aan tafel, net als de aannemer zelf. De neuzen staan dezelfde kant op, want je wilt die tender winnen. De manier waarop je aan tafel zit, bepaalt dus alles, zeker bij bouwen met hout. Want dat vraagt op dit moment nog om veel samenwerking – juist aan het begin omdat je met hout anders moet ontwerpen.”
Alberts voorziet ook dat biobased materialen in de komende jaren nog een enorme ontwikkeling door gaan maken. “Daardoor worden we steeds minder afhankelijk van beton en andere bouwmaterialen. Waarom nu pas? Omdat het nu echt moet. De impact van de bouw op klimaatverandering is gigantisch en die kennis is doorgedrongen, van de Tweede Kamer tot aan bouwbedrijven. Nu gaan we pas dingen veranderen. Eigenlijk wordt nu pas de norm en wetgeving relevant.”
Dit is het tweede artikel in de vierdelige serie 'opschalen in houtbouw'.
